Spółdzielnia energetyczna to forma aktywności, której podstawą jest zrzeszenie lokalnego społeczeństwa, jednostek samorządu terytorialnego lub działających na tym obszarze przedsiębiorców, w celu budowy nowych lub łączenia ze sobą już istniejących instalacji odnawialnych źródeł energii, wykorzystujących lokalnie dostępne zasoby energetyczne, często z różnych źródeł. Umożliwia także rozłożenie kosztów inwestycyjnych na większą liczbę podmiotów, tym samym daje możliwość wybudowania wydajniejszych instalacji, zaopatrujących w energię większą liczbę pobliskich odbiorców. Pozwala także optymalnie zagospodarować energię na miejscu, a także udostępnić większą moc dla pojedynczego odbiorcy. Oprócz wskazanych powyżej korzyści, ważnym efektem wspólnej realizacji przedsięwzięcia jest umocnienie więzi lokalnego społeczeństwa oraz wzrost bezpieczeństwa energetycznego dla wsi czy gminy.
W Polsce działalność spółdzielni energetycznych jest regulowana przepisami prawa. Na mocy ustawy o odnawialnych źródłach energii, spółdzielnie energetyczne są uprawnione do wykonywania działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, biogazu lub ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii oraz równoważenia ich zapotrzebowania wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków. Spółdzielnia i jej członkowie muszą być podłączeni do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej. Ma to związek z obszarem działania spółdzielni energetycznych, który ustala się na podstawie miejsc przyłączenia wytwórców i odbiorców będących członkami spółdzielni energetycznej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, sieci dystrybucyjnej gazowej lub sieci ciepłowniczej.
Uzyskanie statusu spółdzielni energetycznej niesie za sobą wiele korzyści. Spółdzielnia energetyczna, której działalność będzie opierała się na wytwarzaniu energii elektrycznej, może skorzystać z tzw. rozliczenia prosumenckiego. Ten system rozliczeń zachęca do jak największego wykorzystania energii na miejscu. Oznacza to możliwość wprowadzenia do sieci elektroenergetycznej niewykorzystanej energii w celu jej zmagazynowania, a następnie pobrania tej energii w okresach niedoboru produkcji. W takim przypadku sprzedawca zobowiązany dokona ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię i jej członków w stosunku ilościowym 1 do 0,6. W przypadku spółdzielni liczącej wielu członków łatwiej jest to zbilansować, tak aby potrzeba drogiego magazynowania energii była mniejsza, co nie jest możliwe w praktyce w przypadku pojedynczego prosumenta.
Należy również pamiętać, że rozliczeniu podlega energia elektryczna wprowadzona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed datą wprowadzenia tej energii do sieci. Nadwyżką ilości energii elektrycznej dysponuje sprzedawca zobowiązany, w celu pokrycia kosztów rozliczenia. Szczegóły dotyczące m.in. zasad dokonywania pomiarów wprowadzonej do sieci i zużytej energii elektrycznej przez spółdzielnię energetyczną i jej członków, udostępniania danych pomiarowych oraz sposób dokonywania rozliczeń, zostaną określone w rozporządzeniu ministra do spraw klimatu.
Tego rodzaju spółdzielnia jest zwolniona także z części opłat związanych z dystrybucją energii elektrycznej, tj. opłaty OZE, mocowej i kogeneracyjnej. Dodatkowo, nie ma obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia oraz podlega zwolnieniu od podatku akcyzowego, w przypadku gdy łączna moc zainstalowana energii elektrycznej wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii nie przekracza 1MW.
Dla lokalnego społeczeństwa spółdzielnie energetyczne są też ważnym elementem gospodarki, gdyż zaangażowanie przedsiębiorców, rolników i rzemieślników z danego regionu wpływa na pobudzenie aktywność gospodarczej regionu, co z kolei przekłada się na korzyści finansowe pojedynczych członków spółdzielni oraz całych lokalnych społeczności. Rozwojowi spółdzielczości energetycznej towarzyszy także wzrost akceptacji dla odnawialnych źródeł energii. Dzięki temu zwiększa się świadomość mieszkańców w zakresie możliwości pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych oraz samowystarczalności energetycznej regionu.
Ten sposób zaopatrzenia w energię jest szczególnie polecany dla gospodarstw rodzinnych. W gospodarstwach rodzinnych są znacznie większe możliwości dostosowania pracy urządzeń elektrycznych do wolnej mocy w spółdzielni, szczególnie że gospodarstwa używają urządzeń o większej mocy stosunkowo krótko.
Wiele mówimy o energii elektrycznej, a często zapominamy o cieple, które w praktyce może być wykorzystywane wyłącznie lokalnie. Gospodarstwa mając dostęp do tańszego ciepła mogą rozwijać szczególnie te rodzaje produkcji, które są w naszym klimacie od niego uzależnione.
Autor: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa