W tym celu wytwarzane przez ludzkość globalne emisje gazów cieplarnianych netto muszą spaść do zera w roku 2050 [2]. Za 65% tych emisji odpowiada produkcja elektryczności i ciepła [3], co oznacza konieczność odejścia od ich produkcji z paliw kopalnych i zastąpienie źródłami niskoemisyjnymi. Do tych ostatnich można zaliczyć energetykę jądrową i odnawialne źródła energii (OZE), inne niż biomasa – przede wszystkim słońce, wiatr i hydroenergetykę. Porównanie emisji CO2 dla różnych źródeł energii elektrycznej (w gramach na kWh) zaprezentowano na rysunku 1.1.
Rys. 1.1: Średnia emisyjność źródeł energii elektrycznej wg IPCC. Dane z [4].
Rys. 1.2: Poziom życia zależy m.in. od dostępności energii elektrycznej. Dane z [7].
W ocenie IPCC, by osiągnąć cele klimatyczne i odwrócić trend rosnących emisji z energetyki, w latach 2010-2050 globalna produkcja energii w blokach jądrowych powinna wzrosnąć od dwóch do sześciu razy, a z OZE innych niż biomasa od dziewięciu do czternastu razy przy jednoczesnej, niemal całkowitej, eliminacji paliw kopalnych. Podobnie szacuje Międzynarodowa Agencja Energetyczna, według której by osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku, w ciągu najbliższej dekady niezbędne jest zwiększenie produkcji energii elektrycznej z atomu o 36%, a z OZE o 82% [8][2]
W roku 2018 na całym świecie wyprodukowano 11238 TWh energii elektrycznej, głównie z paliw kopalnych – węgla, gazu i oleju (64%). Za nimi uplasowały się źródła niskoemisyjne: hydroenergetyka (16%), energia jądrowa (10%), wiatr (5%) i słońce (2%) [7]. Oznacza to, że już teraz energetyka jądrowa jest w skali świata drugim największym źródłem niskoemisyjnym. Na całym świecie pracowały na początku 2021 roku 443 bloki jądrowe, a w budowie było kolejnych 50 [9]. Podział pomiędzy regiony świata zaprezentowano na rysunku 1.3.
Rys. 1.3: Reaktory jądrowe na świecie. Dane z [9].
Rys. 1.4: Jądrowa dekarbonizacja francuskiej energetyki. Dane z [7][9][10].
Po kryzysie naftowym w Europie drogą podobną do Francji poszły: Szwecja (34% energii z atomu) i Finlandia (35%). Wcześniej swoje reaktory jądrowe zbudowała m.in. Szwajcaria (23%). Kraje te łączą energetykę jądrową z hydroenergetyką [9]. Wszystkie powyższe państwa, obok Norwegii i Albanii, w których dominuje energia wodna (93 i niemal 100%), emitują w Europie najmniej gazów cieplarnianych na jednostkę wytwarzanej energii. Istnieją na świecie, oczywiście, niskoemisyjne systemy energetyczne bez atomu, są to jednak niemal wyłącznie takie z dogodnymi warunkami do rozwoju hydroenergetyki, obok wcześniej wymienionych Albanii i Norwegii są to m.in. Paragwaj (99% energii z wody), Islandia (69%), Kostaryka (68%), Brazylia (63%) i Austria (60%) [11].
Energetyka jądrowa na świecie rozwija się w ostatnich latach dość stabilnie, przede wszystkim w dwóch najludniejszych krajach świata: Chinach i Indiach, powrót do gry zapowiedziało USA kierowane przez prezydenta Bidena. W Europie, planują budowę takich elektrowni m.in. Czechy, Finlandia, Holandia, Węgry i Rumunia. W polskich warunkach geograficznych atom wspierający odnawialne źródła energii jest jedyną drogą do niskoemisyjnej energetyki.
Potrzebę energetyki jądrowej jako jedynego sterowalnego źródła czystej energii docenia coraz więcej państw i organizacji na świecie. Charakterystycznym dla tej atmosfery jest powstanie szeregu organizacji pozarządowych – jak niemiecka Vernunftkraft, francuska Association des écologistes pour le nucléaire, mająca zresztą także odpowiednik w Polsce (SEREN – Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energetyki Nuklearnej), amerykańska SARI (Scientists for Accurate Radiation Information). Nastąpił też zwrot w postawie fińskiej partii politycznej Liga Zielonych, która na jesieni 2020 roku wycofała ze swego programu postulat zwalczania energetyki jądrowej i przeciwnie, widzi w niej drogę do zahamowania globalnego ocieplenia [12]. Na poziomie państw także widać zwrot w kierunku doceniania energetyki jądrowej. Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Frans Timmermans oświadczył w październiku 2020, że Komisja nie będzie sprzeciwiała się budowie elektrowni jądrowych [13], a rząd holenderski po pozytywnym raporcie firmy konsultingowej ENCO i deklaracji holenderskiej firmy energetycznej EPZ o potrzebie budowy nowych elektrowni jądrowych zapowiedział w parlamencie zmianę polityki energetycznej i przygotowuje otwarcie przetargu na podjęcie budowy nowych bloków [14].
Zmiany te są spowodowane m.in. doskonałymi wynikami pracy elektrowni jądrowych w wielu krajach. W USA współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wszystkich bloków jądrowych od szeregu lat utrzymuje się powyżej 90% (rys. 2.1) i energia jądrowa zapewnia stabilność zasilania przez 24 godziny i 365 dni w roku.
Rys. 2.1 Wysoki i rosnący współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej we wszystkich 100 reaktorach energetycznych w USA), rysunek własny, dane z [15]
Rys. 2.2 Rzeczywiste zmiany mocy w funkcji obciążenia w niemieckich EJ w ciągu doby [16]
W związku z wprowadzaniem elektrowni wiatrowych i słonecznych, których praca zależy od pory roku, pory dnia i warunków meteorologicznych, elektrownie jądrowe mogące pracować w systemie nadążania za obciążeniem są w systemie elektroenergetycznym szczególnie cenne. Na rysunku 2.2, pokazano przebiegi zmian mocy elektrowni jądrowych w Niemczech w ciągu dnia. Francuskie EJ pracują podobnie. A budowane w Wielkiej Brytanii reaktory UK EPR zaprojektowano do cyklicznych zmian mocy w granicach 25%–100%.
Obserwatorzy ich pracy zwracają też uwagę, że elektrownie jądrowe są bardzo odporne na zaburzenia pogody i w czasie huraganów i powodzi jakie nawiedzają USA stanowią jedyne naprawdę niezawodne źródło zasilania. Ich reakcja na zakłócenia w sieci jest szybsza niż innych źródeł energii pracujących w podstawie (rys.2.3).
Rys. 2.3 Szybkość zmian mocy dla elektrowni jądrowych, opalanych węglem kamiennym, brunatnym i gazem (CCGT). Rysunek na podstawie [17].
Rys. 2.4 Porównanie dawek promieniowania od EJ z tłem naturalnym i dawkami dozwolonymi. Rysunek własny
Proponowane dla Polski elektrownie jądrowe będą wyposażone w reaktory III generacji, zapewniające bezpieczeństwo ludności nawet w przypadku największej awarii ze stopieniem rdzenia, rozpatrywanej jako awaria hipotetyczna, zdarzająca się rzadziej niż raz na milion lat (rys.2.5).
Z kolei –jak wykazują probabilistyczne analizy bezpieczeństwa uwzględniające nawet skrajnie nieprawdopodobne, jednoczesne wystąpienie wszystkich możliwych zagrożeń zewnętrznych, uszkodzeń systemów elektrowni i błędów ludzkich powodujących całkowite stopienie rdzenia – dawki skuteczne są w przypadku nowoczesnych reaktorów generacji III(+), które będą budowane w Polsce, potencjalne zagrożenie ogranicza się do bezpośredniego sąsiedztwa elektrowni. Wyniki rzeczywistych obliczeń dotyczącej wytyczenia strefy ograniczonego użytkowania wokół planowanej EJ Żarnowiec zaprezentowano na rysunku 2.6.
Rys. 2.5 Reaktory III Generacji – EPR i AP1000 – zapewniają redukcję prawdopodobieństwa awarii setki razy poniżej wymagań dozoru jądrowego USA. Rysunek własny
Czerwonym oznaczono limit dawki ustanowiony przez dozór jądrowy – 0,3 mSv/rok. Pozostałe, mniejsze obszary tuż wokół zaznaczonej EJ to maksymalny zasięg tzw. ciężkiej awarii z rozszerzonymi warunkami projektowymi [19].
Rys. 3.1: Rzeczywiste zapotrzebowanie na energię elektryczną w lutym 2021. Na szaro zaznaczono weekendy. Dane z [21].
Przewidywania wskazują, że w związku z dynamicznym rozwojem gospodarczym popyt na energię elektryczną wzrośnie, co indukuje konieczność budowy nowych mocy wytwórczych. W świetle tych informacji energia jądrowa jako dojrzała komercyjna technologia niskoemisyjna może wnieść istotny wkład, a założenie Polskiego Planu Energetyki Jądrowej (PPEJ) [22], budowy do 2040 6 bloków jądrowych o mocy 6–9 GW nie stanowi rewolucyjnej zmiany w strukturze polskiego przemysłu elektroenergetycznego. Widać również, że instalowane źródła mocy muszą charakteryzować się znaczną elastycznością. Co więcej, jeśli chcemy zrealizować politykę Unii Europejskiej (redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu z 1990 r.[23], intensywna dekarbonizacja rynku energetycznego Polski jest konieczna. Warto też pamiętać, że Polska negatywnie wyróżnia się pod względem jakości powietrza ponosząc gigantyczne koszty zdrowotne i choć energetyka nie jest głównym źródłem smogu (są nim przede wszystkim transport i ogrzewanie małych domów piecami na paliwo stałe [24]), to zapewniane przez energetykę jądrową dostawy energii elektrycznej w stabilnych cenach mogą przyczynić się do zmiany tego stanu rzeczy (ogrzewanie, rozwój transportu elektrycznego).
Polsce istnieją już ramy prawne utworzone przez Prawo Atomowe oraz przyjęte rozporządzenia wykonawcze (zgodne z normami i rekomendacjami Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej) dla budowy elektrowni jądrowej. Bliskie ukończenia są również, wymagane przez prawo, wieloletnie badania geologiczno-sejsmiczne oraz meteorologiczne w możliwych lokalizacjach EJ.
Według obowiązującego PPEJ, do 2043 należy spodziewać się wybudowania 2 elektrowni po 3 reaktory, o łącznej mocy zainstalowanej 6–9 GW [22], przy czym budowę pierwszego reaktora przewidziano na lata 2026–2033. Powtórzono to w Polityce Energetycznej Polski do 2040 [25].
Z PPEJ wynika, że pierwsza EJ powstanie na Pomorzu, w okolicy wsi Żarnowiec. Lokalizacja drugiej nie jest znana, warto jednak wspomnieć o możliwości wybudowania jej w okolicy Bełchatowa. Tamtejsze złoża wyczerpują się, co oznacza że największa polska elektrownia (ponad 5 GW mocy maksymalnej) pozostanie bez paliwa. Mogłaby więc zostać zastąpiona przez zakład o podobnej mocy, wpisujący się w zieloną transformację regionu.
Niezależnie jednak od wyboru lokalizacji pierwszej EJ w Polsce, budowa polskiej elektrowni jądrowej musi być realizowana przy dużym poparciu społecznym. Jednym z problemów przy budowie Elektrowni Jądrowej Żarnowiec było powiązanie jej w świadomości społecznej z upadającym systemem i Katastrofą Czarnobylską. Obecnie wydaje się, że Polacy do atomu się przekonali – poparcie dla energetyki jądrowej wynosi ponad 60% [26]. Wynik ten jest porównywalny z poparciem, jakie deklarują Szwedzi czy Słowacy, mający u siebie elektrownie jądrowe. W miejscu potencjalnej budowy, gdzie prowadzone są działania informacyjno-edukacyjne przekazujące społeczeństwu aktualną, obiektywną i rzetelną wiedzę z zakresu energetyki jądrowej poparcie sięga wręcz 70% [27]. Ważnym jest, aby działania państwa nie spowodowały erozji tego zaufania.
Rys. 3.2: Zestawienie kosztów wytwarzania energii elektrycznej z różnych źródeł – analiza BP i PSE na zlecenie MK. Przyjęto średnioważony koszt kapitału(WACC) 6% oraz udział OZE 35% odpowiadający planowanemu polskiemu miksowi energetycznemu w roku 2050. Dane z [28]
Polski rząd nie określił jeszcze, jaki będzie pełny model biznesowy finansowania elektrowni jądrowych, a jego kształt będzie miał wpływ na ceny energii elektrycznej płacone przez odbiorców. Nakłady inwestycyjne i koszt kapitału nie są jednak pełnymi kosztami produkcji energii –ma ona wiele składników. Na rysunku 3.2 zilustrowano koszty energii elektrycznej z różnych źródeł obliczone metodą kosztu całkowitego. Uwzględnia on nie tylko jakie nakłady finansowe ponieść musi inwestor, lecz również inne koszty ponoszone przez ludzi i środowisko naturalne. Są to między innymi koszty rezerwowania mocy wytwórczych, niezbędne jako zabezpieczenie dla niesterowalnych źródeł energii zależnych od pogody, a w przypadku paliw kopalnych zatrucie środowiska emitowanymi substancjami. Koszty te płacimy wszyscy w rachunkach i innego rodzaju opłatach. Energetyka jądrowa jako bezemisyjne, pracujące niezależne od pogody źródło energii jest jednym z najtańszych istniejących źródeł energii, pomimo konieczności poniesienia znacznych nakładów finansowych podczas jej budowy.
Dodajmy wreszcie, że energetyka w Polsce odpowiada tylko za około 20% zużycia paliw kopalnych [29]. I o ile przemysłowo wdrożone technologie (budowane aktualnie lekkowodne reaktory energetyczne wytwarzające parę o temperaturze około 280°C) mają zastosowanie tylko w energetyce, dalszy rozwój i komercjalizacja technologii jądrowej tworzą perspektywę dekarbonizacji także w innych obszarach przemysłu. Myślimy tu o przede wszystkim o wykorzystaniu reaktorów wysokotemperaturowych (mogących podgrzać medium do temperatury 500–1000°C) w metalurgii i przemyśle chemicznym – w tym przy produkcji paliw (np. wodoru).
Odejście od paliw kopalnych jest koniecznością. Jednocześnie cywilizacyjnym wyzwaniem jest takie przeprowadzenie transformacji energetycznej, by zapewnić mieszkańcom stabilne i pewne dostawy energii elektrycznej po rozsądnych cenach. Różne kraje wybrały w tym celu różne polityki, których wspólnym celem jest redukcja do zera emisji netto gazów cieplarnianych w roku 2050. Na rysunku 4.1 zaprezentowano rzeczywiste godzinowe emisje gazów cieplarnianych z energetyki w wybranych krajach europejskich z roku 2019. Pokazuje on jak ważne jest wybranie optymalnego miksu energetycznego w zależności od warunków geograficznych i pogodowych. Widoczna jest zwłaszcza różnica pomiędzy dwoma krajami o podobnej wielkości systemach elektroenergetycznych: Niemcami – krajem który zrezygnował z energetyki jądrowej i Francją, która oparła na niej swoją dekarbonizację.
Emisyjność Francji jest niska niezależnie od obciążenia systemu i warunków pogodowych. Niemcy, których celem jest maksymalizacja udziału odnawialnych źródeł energii bez energii jądrowej, nie dokonały tak spektakularnej redukcji i mają kilkukrotnie większą emisyjność gazów cieplarnianych, niż Francja. Pouczającym przypadkiem jest także niewielka Dania, w której jeśli nie wieje wiatr, uruchamiane są źródła spalające paliwa kopalne.
Rys. 4.1: Rzeczywista osiągana moc systemu elektroenergetycznego i odpowiadające jej emisyjności CO2 w wybranych krajach europejskich w roku 2019. Dane z: [4][30][31][32]
Elektrownie jądrowe pracują niezależnie od pogody, produkują energię elektryczną zarówno w dzień, jak i w nocy. Nie wymagają również drastycznych przekształceń systemu elektroenergetycznego i mogą złagodzić skutki społeczno-gospodarcze transformacji energetycznej, zapewniając lokalnym społecznościom miejsca pracy, zastępując likwidowane elektrownie węglowe.
Transformacja energetyczna wymaga starannie zaplanowanej i realizowanej polityki. Jest taką Polityka Energetyczna Polski do roku 2040 i wspierający ją Program Polskiej Energetyki Jądrowej. Ich efektem będzie niemal całkowita eliminacja do roku 2040 węgla w energetyce i jednoczesna minimalizacja zużycia gazu ziemnego, ta druga – niemożliwa do realizacji bez atomu, obie skutkujące znaczącą redukcją emisji gazów cieplarnianych.
W polskim wymiarze transformacja energetyczna wymaga ponadpartyjnej zgody. W wymiarze ponadnarodowym – współpracy. Ważne by przeprowadzić ją sprawnie, nie przerzucając nadmiernych kosztów na obywateli. Ważne też, by celem pozostała minimalizacja emisji gazów cieplarnianych, a nie maksymalizacja udziału określonej technologii w miksie energetycznym, skutkująca wpadnięciem w pułapkę gazu ziemnego jako paliwa przejściowego. Jej niezbędnym elementem jest energetyka jądrowa.
Autorzy: dr Katarzyna Deja, dr Marek Kirejczyk, mgr inż. Maciej Lipka, dr. inż. Andrzej Strupczewski, prof. NCBJ
Bibliografia
Porozumienie paryskie – Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu - EUR-Lex [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/content/paris-agreement/paris-agreement.html
Masson-Delmotte, V., P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W. Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J.B.R. Matthews, Y. Chen, X. Zhou, M.I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, and T. Waterfield (eds.). Summary for Policymakers. W: Global Warming of 1.5°C An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty [Internet]. Genewa: World Meteorological Organization; 2018 [cytowane 10 marca 2021]. s. 32. Dostępne na: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/05/SR15_SPM_version_report_LR.pdf
BP Energy Outlook 2020 edition [Internet]. BP; 2020 [cytowane 10 marca 2021] s. 159. Dostępne na: https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/energy-outlook/bp-energy-outlook-2020.pdf
Międzyrządowy zespół ds. Zmian Klimatu. Climate Change 2014 Mitigation of Climate Change: Working Group III Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Internet]. Cambridge: Cambridge University Press; 2014 Dostępne na: http://ebooks.cambridge.org/ref/id/CBO9781107415416
Access to electricity – SDG7: Data and Projections – Analysis [Internet]. Międzynarodowa Agencja Energetyczna. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.iea.org/reports/sdg7-data-and-projections/access-to-electricity
International Energy Outlook 2019 with projections to 2050 [Internet]. Waszyngton: Energy Information Administration; 2019 [cytowane 10 marca 2021] s. 169. Dostępne na: https://www.eia.gov/outlooks/ieo/pdf/ieo2019.pdf
Bank Światowy. DataBank | The World Bank [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://databank.worldbank.org/home.aspx
Międzynarodowa Agencja Energetyczna. Electricity Information 2019 – Analysis [Internet]. IEA. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.iea.org/reports/electricity-information-overview
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej. Power Reactor Information System [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://pris.iaea.org/pris/home.aspx
Prêcheur C. L’électricité en France en 1959 et 1960. ingeo. 1961;25(3):109–20.
Międzynarodowa Agencja Energetyczna. Data & Statistics [Internet]. IEA. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.iea.org/data-and-statistics
Helsingin Sanomat. Puolueet | Vihreiden ydinvoimakanta loiveni – pian puolue saattaa olla siunaamassa Fennovoiman ydinvoimalan rakentamisluvan hallituksessa [Internet]. Helsingin Sanomat. 2020 [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.hs.fi/politiikka/art-2000007647737.html
World Nuclear News. EU Commission will not hinder pro-nuclear countries, says Timmermans : Energy & Environment - World Nuclear News [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://world-nuclear-news.org/Articles/EU-Commission-will-not-hinder-pro-nuclear-countrie
Nuclear needed in future Dutch energy mix, says EPZ : Nuclear Policies - World Nuclear News [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://world-nuclear-news.org/Articles/Nuclear-needed-in-future-Dutch-energy-mix-says-EPZ
U.S. nuclear power plants’ capacity factor 2019 [Internet]. Statista. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.statista.com/statistics/191201/capacity-factor-of-nuclear-power-plants-in-the-us-since-1975/
Lokhov A. Technical and Economic Aspects of Load Following with Nuclear Power Plants [Internet]. Agencja Energii Jądrowej przy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju; 2011 [cytowane 10 marca 2021] s. 53. Dostępne na: https://www.oecd-nea.org/ndd/reports/2011/load-following-npp.pdf
Electricity Generation 2020/2021 [Internet]. VGB Powertech; 2020 [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.vgb.org/daten_stromerzeugung.rss?dfid=102074
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wartości poziomów interwencyjnych dla poszczególnych rodzajów działań interwencyjnych oraz kryteriów odwołania tych działań, Dz. U. 2004 nr 98 poz. 987. Dostępne na: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20040980987
Kopka P, Korycki M, Potempski S, Wawrzyńczak-Szaban A, Wojciechowicz H. Application of the RODOS System to Determination of the Restricted use Area and Emergency Planning Zones for Planned Nuclear Power Plants in Poland. W: Annual report 2018. Otwock-Świerk: Narodowe Centrum Badań Jądrowych; 2019.
Raport roczny za rok 2019 z funkcjonowania rynku bilansującego [Internet]. Polskie Sieci Elektroenergetyczna S.A.; 2020 [cytowane 12 marca 2021]. Dostępne na: https://www.pse.pl/dane-systemowe/funkcjonowanie-rb/raporty-roczne-z-funkcjonowania-rb-za-rok/raporty-za-rok-2019
Zapotrzebowanie mocy KSE - PSE [Internet]. Polskie Siecie Elektroenergetyczne S.A. [cytowane 12 marca 2021]. Dostępne na: https://www.pse.pl/dane-systemowe/funkcjonowanie-kse/raporty-dobowe-z-pracy-kse/zapotrzebowanie-mocy-kse
Program Polskiej Energetyki Jądrowej. Uchwała nr 141 Rady Ministrów z dnia 2 października 2020 r. w sprawie aktualizacji programu wieloletniego pod nazwą „Program polskiej energetyki jądrowej”. M.P. poz 946. Dostępne na: https://www.gov.pl/attachment/f1cc5860-2f9c-47bf-9bed-260b03df4f94
Raport z rynku CO2 [Internet]. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami; 2020 [cytowane 12 marca 2021] s. 25. Dostępne na: https://kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/raport_co2/2020/KOBiZE_Analiza_rynku_CO2_grudzie%C5%84_2020.pdf
Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMZLO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 2015–2017 [Internet]. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami; 2020 [cytowane 12 marca 2021] s. 25. Dostępne na: https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/Bilans_emisji_za_2017.pdf
Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 2 marca 2021 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2040 r. M.P. Poz. 264. Dostępne na: https://monitorpolski.gov.pl/M2021000026401.pdf
Poparcie społeczne dla budowy elektrowni jądrowej w Polsce - Polski Atom [Internet]. Polski Atom. [cytowane 12 marca 2021]. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/polski-atom/poparcie-spoleczne-dla-budowy-elektrowni-jadrowej-w-polsce---badania-z-listopada-2020-r-625-polakow-popiera-budowe-elektrowni-jadrowych-w-polsce
Nastawienie mieszkańców gmin lokalizacyjnych do budowy elektrowni jądrowej. [Internet]. [cytowane 12 marca 2021]. Dostępne na: https://pgeej1.pl/Aktualnosci/nastawienie-mieszkancow-gmin-lokalizacyjnych-do-budowy-elektrowni-jadrowej2
Gajda P, Gałosz W, Kuczyńska U, Przybyszewska A, Rajewski A, Sawicki Ł. Energetyka Jądrowa dla Polski [Internet]. Warszawa: Instytut Sobieskiego; 2020 [cytowane 11 marca 2021]. Dostępne na: https://sobieski.org.pl/wp-content/uploads/ENERGETYKA_JADROWA_E-BOOK.pdf
Energia 2020 [Internet]. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny; 2020 [cytowane 12 marca 2020] s. 26. Dostępne na: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/energia-2020-folder,1,8.html
ENTSO-E Transparency Platform [Internet]. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://transparency.entsoe.eu/
Niemiecki Federalny Urząd Ochrony Przyrody. CO2 Emission Factors for Fossil Fuels [Internet]. 2016 [cytowane 10 marca 2021] s. 48. Dostępne na: https://www.umweltbundesamt.de/sites/default/files/medien/1968/publikationen/co2_emission_factors_for_fossil_fuels_correction.pdf
Burgherr P, Heath G, Lenzen M, Nyboer J, Verbruggen A. Annex II: Methodology. W: IPCC Special Report on Renewable Energy Sources and Climate Change Mitigation [Internet]. Cambridge and New York: Cambridge University Press; 2011 [cytowane 10 marca 2021]. s. 28. Dostępne na: http://www.ipcc-wg3.de/report/IPCC_SRREN_Annex_II.pdf
Komisja Europejska. Batteries Europe. Strategic Research Agenda for Batteries 2020 [Internet]. 2020 [cytowane 10 marca 2021] s. 75. Dostępne na: https://ec.europa.eu/energy/topics/technology-and-innovation/batteries-europe_en
World Energy Outlook 2020 [Internet]. IEA. [cytowane 10 marca 2021]. Dostępne na: https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2020