Społecznie odpowiedzialni za las

Lasy Państwowe mają już prawie sto lat. Praca pokoleń profesjonalistów, ich doświadczenie czerpane z praw natury i poczucie odpowiedzialności – to wszystko sprawiło, że polskie lasy są dziś niezwykle cennym dziedzictwem. Stanowią symbol narodowej tożsamości i realizują współczesne potrzeby społeczeństwa.

Las to życie, a polscy leśnicy od prawie wieku stoją na straży lasów, by w sposób odpowiedzialny chronić je i z nich korzystać dla dobra całego społeczeństwa. Wyrazem tej społecznej odpowiedzialności jest wielofunkcyjny charakter leśnej gospodarki. Polskim leśnikom udaje się od dziesięcioleci równoważyć społeczną, przyrodniczą i gospodarczą funkcję lasów.

Zapraszamy po przygodę

Lasy pełnią niezwykle ważną rolę dla zdrowia każdego z nas. Dlatego jednym z podstawowych zadań leśników jest zapewnienie bezpiecznego i efektywnego wypoczynku przy jednoczesnej ochronie zasobów przyrodniczych. 

– Polacy w coraz większym stopniu cenią lasy nie tylko jako miejsce wypoczynku, lecz także jako miejsce do życia – zauważa Józef Kubica, dyrektor generalny Lasów Państwowych. – Las w sąsiedztwie podnosi wartość nieruchomości. Jest magnesem, który przyciąga na wakacje czy na weekendowe wypady. Powrót do natury to już nie tylko moda, lecz sposób na życie. Chcemy chłonąć las wszystkimi zmysłami, stąd np. popularność kąpieli leśnych.

Podobnie, jak programu „Zanocuj w lesie”. Wychodząc naprzeciw bijącym rekordy popularności bushcraftowi i sur-vivalowi, Lasy Państwowe udostępniają leśne obszary pod te formy aktywności. Na terenie wszystkich 429 nadleśnictw zostały wyznaczone specjalne miejsca, gdzie miłośnicy nocowania w lesie mogą spełniać swoje marzenia w sposób bezpieczny i bez nadmiernej ingerencji w naturę. Osób chętnych do nocowania „na dziko” w lesie stale przybywa. Szacuje się, że społeczność związana z bushcraftem i survivalem, czyli formami aktywności terenowej nastawionymi na minimalizm, samowystarczalność i długie przebywanie w lesie, liczy w Polsce ponad 40 tys. osób. Oferta Lasów Państwowych upowszechnia ten rodzaj aktywności.

– Survivalowcy to prawdziwi miłośnicy lasu. Są odpowiedzialni i dobrze przygotowani do warunków terenowych. Dla nich punktem honoru jest, aby w miejscu, gdzie spędzili noc, nie pozostał nawet ślad ich obecności. I takie postawy chcemy promować – podkreśla Józef Kubica.

Stop śmieciarzom

Niestety Lasy Państwowe muszą wciąż walczyć z tymi, którzy nie mają szacunku dla natury. Śmieci w lesie to plaga, która zagraża całemu środowisku. Lasy Państwowe każdego roku wydają 20 mln zł na uprzątnięcie terenów leśnych, z których wywozi się prawie 115 tysięcy m sześc. odpadów. To ponad tysiąc wagonów kolejowych wypełnionych po brzegi śmieciami. Zmiana przepisów o gospodarce odpadami niewiele zmieniła i lasy wciąż są zaśmiecane. Jednym z powodów było dotychczas niskie ryzyko wykrycia takiego wykroczenia.

Ale to się zmieniło. Osoby, które do tej pory zaśmiecały lasy już nie mogą się czuć bezkarni. We wszystkich terenach leśnych w całym kraju pojawiły się przenośne fotopułapki. Leśnicy zmieniają ich położenie. Są zamaskowane i nigdy nie wiadomo, gdzie w danej chwili są zamontowane.

– Śmieciarze czują się mniej pewnie. Nigdy nie wiadomo, czy kamera nie zarejestruje numerów rejestracyjnych furgonetki, którą kierowca wjechał do lasu, by pozbyć się odpadów – ostrzega Michał Gzowski, rzecznik prasowy Lasów Państwowych.

Solidarni z mundurem

– Leśnicy są zawsze tam, gdzie potrzebuje nas Polska – zapewnia szef Lasów Państwowych. – Nasi koledzy walczyli w powstaniach i wojennych bitwach. Dziś potrzeby są inne, ale nadal wspieramy tych, którzy ofiarnie bronią naszych granic.

Lasy Państwowe są jednostką przewidzianą do militaryzacji. Zarządzenie Ministra Środowiska z 17 maja 2017 roku określa zadania związane z przygotowaniem jednostek organizacyjnych do objęcia ich militaryzacją i sposób realizacji tych zadań. Na czas mobilizacji leśnicy mają ściśle określone zadania.

– Należą do nich np. zaopatrzenie gospodarki narodowej w surowiec drzewny m.in. na potrzeby utrzymania infrastruktury drogowej i kolejowej. A także realizowanie zadań wynikających z  obowiązków państwa – gospodarza wojsk sojuszniczych na terenach administrowanych przez Lasy Państwowe – informuje Edward Siarka, sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. – W przypadku wybuchu konfliktu zbrojnego dla większości pracowników Lasów Państwowych stosunek pracy zamienia się w stosunek służby.

W przypadku konfliktu, lasy są terenem prowadzenia działań zbrojnych. Stąd tak ważne jest przygotowanie do walki na tych obszarach. Przypomnijmy - w Lasach Państwowych pracuje ok. 26 tysięcy ludzi, znakomita większość w jednostkach terenowych. Szkolenia WOT z pewnością podniosą dotychczasowe umiejętności leśników i będą niezbędne w przypadku konieczności obrony państwa.

Z tego powodu WOT wyszkoli leśników na wypadek wojny. Porozumienie w sprawie współpracy podpisali w Plaskoszu w kwietniu br. szefowie obu organizacji: gen. broni Wiesław Kukuła, dowódca Wojsk Obrony Terytorialnej oraz Józef Kubica, dyrektor generalny Lasów Państwowych.

 – Lasy Państwowe i leśnicy od zawsze i w każdej sytuacji pozostają do dyspozycji państwa – podkreśla Józef Kubica, dyrektor generalny Lasów Państwowych. – Szkolenia obronne, które rozpoczynamy z WOT to nie nowość. Takie kursy odbywały się już przed laty. Kontynuujemy najlepsze tradycje Przysposobienia Wojskowego Leśników.

– Leśnicy doskonale znają teren i niemal każdą leśną ścieżkę. Z kolei żołnierze wiedzą, jak posługiwać się bronią, znają taktykę i potrafią szybko reagować, gdy pojawia się niebezpieczeństwo. Dlatego szkolenia organizowane przez WOT niosą obopólne korzyści dla organizacji, które reprezentujemy – dodaje Kubica. 

Pod patronatem prezydenta

Działania na rzecz społeczeństwa docenia i wspiera para prezydencka. Wiosną Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda po raz kolejny osobiście wzięli udział w akcji #SprzątaMY. Para prezydencka wraz z wolontariuszami sprzątała lasy na terenie Nadleśnictwa Skierniewice.

– To wymierne działanie było zarazem znakomitym przykładem dla Polaków – cieszy się Edward Siarka. – Skoro nawet prezydent zakasuje rękawy i wspiera leśników, mogą to zrobić wszyscy. Empatyczna postawa pana prezydenta to wyraz uznania dla leśników. Sygnał, że nasze działania idą we właściwym kierunku.

Prezydent wspiera leśników również w akcji #SadziMY.

Od zakończenia II wojny światowej aż o połowę wzrosła powierzchnia lasów w kraju. Ale wobec malejących możliwości pozyskiwania nowych gruntów do zalesienia przez Lasy Państwowe trzeba szukać innych dróg, by Polska była coraz bardziej zielona. To właśnie akcja #SadziMY – pod patronatem i z udziałem pary prezydenckiej. W poprzednim roku akcja trwała dwa dni, a punkt kulminacyjny akcji #sadziMY miał miejsce 30 września na terenie leśnictwa Lipnica Wielka, w Nadleśnictwie Stary Sącz, przynależnym do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Tam drzewa sadził prezydent Andrzej Duda w towarzystwie przedstawicieli władz państwowych, wojewódzkich, samorządowych, służb, świata nauki, duchowieństwa, organizacji społecznych, harcerzy, nauczycieli, uczniów, a nawet przedszkolaków. 

IV edycja akcji #sadziMY była wyjątkowa za sprawą gatunku, jaki pojawił się w lipnickich lasach. Mowa o cisie pospolitym – gatunku chronionym, rzadkim, na co wpływ mają specyficzne warunki i powolne tempo wzrostu tego drzewa. W latach 2010-2014 leśnicy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie realizowali projekt restytucji cisa pospolitego, który w istotny sposób przyczynił się do ochrony tego gatunku na terenie województwa małopolskiego.

– Leśnictwo Lipnica Wielka, a konkretnie kompleks leśny Sikornik to wyjątkowe miejsce, ponieważ mieści się nieopodal rezerwatu „Cisy w Mogilnie”, gdzie prowadzony jest projekt restytucji tego gatunku. Obejmuje on pielęgnację drzew w rezerwacie, zbiór nasion i wyhodowanie sadzonek, które dziś wprowadzimy do lasu – mówił Józef Kubica, dyrektor generalny Lasów Państwowych.  

Dodatkowo wszystkie nadleśnictwa w Polsce przygotowały do rozdania prawie milion sadzonek. Te drzewa dadzą wymierny efekt aktywności leśników na rzecz społeczeństwa.

– Efekty naszych działań, w tym wzrost lesistości i zasobności lasów, ich średniego wieku, można śledzić w internetowym Banku Danych o Lasach – wskazuje Józef Kubica.

Dziedzictwo kulturowe

Na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe znajdują się liczne obiekty dziedzictwa kulturowego: budynki, pomniki, fortyfikacje, zabytkowa zieleń czy miejsca pamięci narodowej. Niektóre z nich są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wszystkie zostały wymienione w geoprzestrzennej bazie zawierającej ponad 2 tys. zabytków.

– Polska historia naznaczona jest krwią. Przez naszą ojczyznę wielokrotnie przetaczały się zbrojne konflikty. Polskie lasy kryją tysiące mogił i wojennych cmentarzy. Dbamy o nie i pielęgnujemy je – opisuje Michał Gzowski.

Od połowy grudnia 2021 roku obowiązuje porozumienie o współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Podpisali je Magdalena Gawin, generalny konserwator zabytków, oraz dyrektor Józef Kubica. Porozumienie przewiduje nie tylko ochronę, lecz także promocję turystyczną obiektów i obszarów zabytkowych. Dodatkowo prowadzona będzie edukacja w zakresie postaw wobec dziedzictwa kulturowego.

– Porozumienie daje nam nowe możliwości sprawowania profesjonalnej opieki nad tymi wyjątkowymi obiektami. Zyskujemy szansę na prowadzenie wspólnych projektów, konsultacji i działań edukacyjnych we współpracy z generalnym konserwatorem zabytków – zaznacza Józef Kubica.

30 tysięcy zastosowań drewna

Drewno towarzyszy człowiekowi od niepamiętnych czasów. Dzisiaj ma już ok. 30 tysięcy zastosowań: w budownictwie, energetyce, do produkcji podłóg, mebli, papieru, narzędzi, instrumentów muzycznych czy zabawek. Nigdy żaden inny surowiec nie był tak wszechstronnie wykorzystywany przez człowieka.

– Drewno, a więc i produkty z drewna, pochodzą z lasu, co wbrew pozorom nie jest takie oczywiste dla wszystkich. Wciąż spotykamy się z głosami oburzenia, jak można ścinać drzewa, a jednocześnie te same oburzone osoby chwalą się swoją ekologiczną postawą, że zamiast plastikowego opakowania używają papierowego. No cóż, szkolna edukacja w tym zakresie jak widać ma jeszcze wiele do nadrobienia – zauważa Michał Gzowski.

Polscy leśnicy prowadzą zrównoważoną gospodarkę leśną, dbając o zachowanie lasów dla przyszłych pokoleń. Nie tylko pozyskują drewno, lecz także nieustannie odnawiają drzewostany i zalesiają nieużytki – w efekcie powierzchnia obszarów leśnych w Polsce stale rośnie. Dzięki takiej odpowiedzialnej polityce w ciągu ostatnich 20 lat podaż polskiego drewna wzrosła o 100% bez szkody dla natury. Co roku w Lasach Państwowych przybywa ok. 25 mln m sześc. drewna ponad to, co zostało pozyskane. 

– To tak, jakby każdy Polak co roku dostawiał w lesie dwa okazałe drzewa. Łączne zasoby drewna w lasach pod zarządem Lasów Państwowych przekraczają już 2 mld m sześc. i należą do największych w Unii Europejskiej – zaznacza dyrektor Kubica.

Dzięki dostarczanemu przez leśników surowcowi Polska zajmuje jedno z czołowych miejsc na liście największych producentów mebli na świecie i pierwsze wśród eksporterów w Europie. Lasy Państwowe są jednym z kluczowych polskich podmiotów gospodarczych. Zapewniają pracę setkom tysięcy osób, zwłaszcza mieszkańców terenów wiejskich. Co roku z tytułu różnych podatków przekazują do budżetu państwa prawie 3 mld zł. Lasy Państwowe nie korzystają z żadnych dotacji, grantów czy dofinansowań pochodzących z pieniędzy podatników – wszystkie koszty funkcjonowania opłacają bezpośrednio z własnych przychodów.

Dla zachowania gatunków

Lasy Państwowe dbają o odpowiedni stan ekosystemów leśnych, by korzystnie wpływały na środowisko życia człowieka. Wykaszanie wrzosów, wypas owiec, wygrabianie siedlisk w borach chrobotkowych czy zakładanie barci dla pszczół to tylko kilka przykładów działań mających na celu zachowanie różnorodności biologicznej. 

– Lasy Państwowe od wielu lat angażują się w działania mające na celu zachowanie jak największej liczby gatunków. W ramach wielu projektów, lokalnych i ogólnopolskich, chronione są cenne siedliska, na których występują rzadkie rośliny i zwierzęta. W swoich działaniach chronimy i największe polskie ssaki – żubry, i niewielkie popielice. Angażujemy się również w projekty ochrony rodzimych gatunków gadów, np. żółwia błotnego czy węża Eskulapa – wylicza Michał Gzowski.

Nie można także zapomnieć o działalności Leśnego Banku Genów Kostrzyca. To właśnie tam są zgromadzone w postaci nasion zasoby genowe najcenniejszych gatunków drzew i krzewów. Tam także trafiły DNA najcenniejszych roślin z terenu Puszczy Białowieskiej.