Mając na względzie wymagania stawiane przez Unię Europejską w tej dziedzinie, Samorząd Województwa Mazowieckiego już na etapie prac nad strategicznym dokumentem jakim jest Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024, które prowadzone były w latach 2017-2019, uwzględnił wymagania Circular economy. Wyznaczone w dokumencie cele i kierunki działań oraz przedsięwzięcia wskazane w Planie inwestycyjnym dla województwa mazowieckiego służą stopniowemu wprowadzaniu zasad gospodarki o obiegu zamkniętym, która pozwala zachować jak najdłużej wartość produktów, efektywnie wykorzystywać zasoby oraz ograniczać powstawanie odpadów.

Efektywne wykorzystanie surowców

Zgodnie z założeniami gospodarki o obiegu zamkniętym produkty, materiały i surowce powinny pozostawać w gospodarce tak długo, jak jest to możliwe, a odpady – jeżeli już powstaną – powinny być traktowane jako surowce wtórne, które należy poddać recyklingowi, przetworzyć i ponownie wykorzystać. Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024 obejmuje długoterminowe cele w zakresie ograniczenia składowania odpadów oraz intensyfikacji przygotowań do ponownego użycia i recyklingu priorytetowych strumieni odpadów, takich jak odpady komunalne, odpady opakowaniowe oraz odpady przemysłowe.

Wsparciem dla realizacji założeń z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi jest Plan inwestycyjny, który jest gwarantem finansowania przedsięwzięć. Zaplanowane na szczeblu wojewódzkim działania służą motywowaniu do segregacji i stosowania efektywnych systemów zbierania odpadów minimalizujących koszty recyklingu oraz ponownego użycia. W praktyce oznacza to, że każda gmina z terenu województwa mazowieckiego będzie mogła ubiegać się o dofinansowanie budowy punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych wyposażonego w niezbędną infrastrukturę oraz punktu napraw, punktu przyjęcia rzeczy używanych niestanowiących odpadu. W Planie inwestycyjnym uwzględniono również wszystkie zgłoszone przedsięwzięcia polegające na rozbudowie modernizacji istniejących PSZOK. Dodatkowo w harmonogramie rzeczowo-finansowym znajdującym się w niniejszym dokumencie wskazano szereg zadań edukacyjnych zmierzających do budowania świadomości ekologicznej, bez której wdrożenie systemu gospodarki o obiegu zamkniętym jest niemożliwe.

Wprowadzaniu gospodarki o obiegu zamkniętym służą również wskazane w Planie inwestycyjnym przedsięwzięcia mające na celu modernizację instalacji do doczyszczania selektywnie zebranych odpadów komunalnych oraz modernizację istniejących instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w kierunku doczyszczania selektywnie zbieranych odpadów komunalnych. Przedsiębiorcy dzięki wsparciu finansowemu będą mogli doposażyć instalacje w urządzenia służące zwiększeniu odzysku frakcji surowcowych takich jak papier, metale, tworzywo sztuczne i szkło w celu przekazania ich do instalacji do recyklingu odpadów. Zaplanowane w dokumencie działania służą realizacji hierarchii sposobów postępowania z odpadami oraz wskazują cele i kierunki działań zmierzające ku gospodarce o obiegu zamkniętym.

Fundusze na modernizację są!

Nadmienić należy, że w latach 2016-2017 dzięki środkom z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020 możliwe było wsparcie inwestycji, które przybliżają Mazowsze do gospodarki o obiegu zamkniętym. Z Osi priorytetowej V „Gospodarka przyjazna środowisku”, w ramach Działania 5.2 Gospodarka Odpadami zrealizowanych zostało 40 PSZOK (budowa, rozbudowa, modernizacja). Wartość projektów złożonych w konkursach przekroczyła 20 mln zł, z czego ponad 12 mln zł zostało dofinansowane z Unii Europejskiej.

Ponadto Województwo wzmacnia obszar innowacji w GOZ np. poprzez wsparcie z Działania 1.2 Działalność badawczo - rozwojowa przedsiębiorstw w ramach RPO 2014-2020 projektu polegającego na: opracowaniu innowacyjnej technologii odzysku szkła i polimeru z bezpiecznych szyb zespolonych oraz samochodowych, innowacyjnej instalacji do odzysku i recyklingu opakowań z tworzyw sztucznych po substancjach niebezpiecznych - szczególnie po środkach ochrony roślin oraz projektu dotyczącego prac badawczych nad spoiwem alternatywnym do cementu dla technologii recyklingu na zimno z lepiszczem bitumicznym emulsyjnym i asfaltowym.

Niezbędna popularyzacja GOZ

Dziś nikt nie ma wątpliwości, że przejście na model gospodarczy opierający się o założenia Circular economy wymaga zmian systemowych, do których potrzebny jest udział i zaangażowanie przedsiębiorców oraz całego społeczeństwa. Wychodząc temu naprzeciw Samorząd Województwa Mazowieckiego podjął wiele inicjatyw na przestrzeni ostatnich trzech lat, by przybliżyć ideę GOZ jak najszerszemu gronu interesariuszy. W latach 2018-2019 zorganizowane zostały dwie edycje międzynarodowego kongresu poświęconego gospodarce cyrkularnej pn. Mazovia Circular Congress (w 2018 r. w Płocku, a w 2019 r. w Warszawie).

Podczas I edycji Mazovia Circular Congress, zorganizowanej pod hasłem „O ekonomii na okrągło”,  zaprezentowane zostały dobre praktyki i niezwykłe rozwiązania miast, firm i instytucji otoczenia biznesu z całego świata oraz korzyści płynące z transformacji gospodarek w kierunku Circular economy. Obejmowało trzy obszary: Circular City, Circular Food oraz Circular Manufacturing, a w nich prezentacje, debaty z udziałem ekspertów z Anglii, Danii, Szwecji, Hiszpanii, Francji, Rumunii, Norwegii i Polski. Drugiego dnia kongresu wygłoszony został wykład na temat Gospodarki Obiegu Zamkniętego jako nowego modelu zarządzania. Celem Kongresu było przybliżenie wyzwań jakie stawia globalna gospodarka. Istotne było wsparcie instytucji i firm oraz edukacja poświęcona budowie wspólnej wizji gospodarki obiegu zamkniętego. Wydarzenie skierowane było do zainteresowanych tematyką gospodarki o obiegu zamkniętym, w szczególności branży spożywczej, wytwórczej, tekstylnej, opakowaniowej, chemicznej, ale także samorządów, przedsiębiorców, instytucji naukowych, firm świadczących usługi komunalne i dostawców nowych technologii.

Druga edycja Mazovia Circular Congress została zorganizowana pod hasłem „Biznes na okrągło”. Podczas konferencji można było wysłuchać inspirujących prezentacji, wziąć udział w interaktywnych sesjach warsztatowych i poznać najciekawsze case studies z Polski i z Europy. W spotkaniu udział wzięło ok. 170 przedstawicieli różnych grup interesariuszy w tym: przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, samorządów, środowiska naukowego i konsumentów zainteresowanych tematem. Istotą tej edycji kongresu było ukazanie możliwie szerokiej perspektywy dotyczącej gospodarki obiegu zamkniętego, a przede wszystkim przybliżenie wyzwań jakie globalna gospodarka – poprzez nowe technologie, konsumpcjonizm, zmiany klimatyczne i społeczne, a także dynamiczny rozwój miast – stawia przed podmiotami wymuszając przemiany w ich tradycyjnych modelach biznesowych. 

Dodatkowo 6 czerwca 2019 r. w Warszawie zorganizowane zostało Forum „Circular Economy dla Jednostek Samorządu Terytorialnego”, do udziału w którym zaproszono przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa mazowieckiego oraz wszystkich urzędów marszałkowskich. Celem spotkania było przybliżenie samorządom koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego czyli zaprezentowanie teoretycznego i praktycznego podejścia do zagadnienia oraz pokazanie jak na poziomie samorządu można wprowadzać konkretne rozwiązania cyrkularne. W spotkaniu udział wzięło 81 przedstawicieli samorządów z całej Polski. Forum cieszyło się dużym zainteresowaniem wśród uczestników, dzięki merytorycznym prezentacjom, ale także dzięki warsztatowej formule, która sprzyjała wymianie wiedzy i doświadczeń oraz nawiązywaniu kontaktów. Przede wszystkim zaś Forum pozwoliło samorządowcom zapoznać się z konkretnymi rozwiązaniami, które mogą implementować na swoim obszarze.

Szkolenia i warsztaty

Natomiast w 2020 r. odbyły się trzy cykle szkoleń on - line z zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym dla przedsiębiorców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Szkolenia miały na celu edukację na temat zrównoważonego gospodarowania zasobami, odpowiedzialnego zarządzania odpadami oraz synergii przemysłowej mającej na celu zamykanie obiegów, w tym pokazanie przedsiębiorcom, jak zmieniać swój model działania w kierunku cyrkularnym, i uświadomienie, jak wiele nowych możliwości biznesowych otwiera się dzięki takiej transformacji. W ramach trzech cykli szkoleń, przeprowadzonych w listopadzie 2020 r. przeszkolono przedstawicieli 33 przedsiębiorstw - reprezentujących różne branże - działających na terenie województwa mazowieckiego.

Tak wyglądał pierwszy dzień szkoleń. 

Efektem szkoleń było zrozumienie przez uczestników istoty gospodarki o obiegu zamkniętym oraz roli transformacji z modelu gospodarki linearnej na gospodarkę o obiegu zamkniętym w kontekście zrównoważonego gospodarowania zasobami. Uczestnicy pozyskali wiedzę, w jaki sposób działają cyrkularne modele biznesowe oraz jakie korzyści płyną ze stosowania ich w przedsiębiorstwach w różnych sektorach. Poznali także: hierarchię postępowania z odpadami oraz skutki zmian w legislacji na poziomie krajowym i europejskim, założenia pracy nad innowacjami w metodach kreatywnych w kontekście cyrkularnych modeli biznesowych oraz nauczyli się posługiwać narzędziami Circular Strategies wg 3 etapów Fame worku wdrażania innowacji. Ponadto podczas szkoleń uczestnicy zmierzyli się z wyzwaniem projektowym podczas pracy w grupach, a także zidentyfikowali wąskie gardła we wdrażaniu strategii gospodarki o obiegu zamkniętym.

Podsumowanie szkoleń

Mając na uwadze jak ważne jest uświadamianie i wskazywanie praktycznego wymiaru wdrażania GOZ w przedsiębiorstwach, bez których nie da się zrealizować ambitnych założeń Europejskiego Zielonego Ładu, Samorząd Województwa Mazowieckiego zamierza kontynuować działania związane z rozpowszechnianiem idei gospodarki o obiegu zamkniętym.

Autor: Materiał UM Województwa Mazowieckiego