Wsparcie rozwoju fotowoltaiki w Polsce. Rok 2020 to ogromny wzrost

Panele słoneczne coraz częściej widuje się nie tylko na domach mieszkalnych, lecz także na budynkach usługowych oraz użyteczności publicznej. Fotowoltaika cieszy się popularnością zarówno ze strony klientów indywidualnych w gospodarstwach domowych, jak i przedsiębiorców. Rok 2020 był rekordowy pod względem rozwoju produkcji energii ze słońca, a najbliższe lata najpewniej przedłużą boom w tym segmencie Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Co leży u źródła tego spektakularnego sukcesu?

Spadek kosztów instalacji motorem wzrostu branży

Wysoki koszt wytwarzania energii elektrycznej z konwencjonalnych źródeł (efekt konieczności nabycia praw do emisji CO₂) stał się czynnikiem sprzyjającym podejmowaniu decyzji inwestycyjnych w obszarze odnawialnych źródeł energii. W ciągu ostatnich 10 lat uśredniony koszt (LCOE - Levelized Cost of Electricity), który obejmuje budowę, eksploatację i utrzymanie elektrowni w określonym dla danej technologii okresie, spadł w przypadku fotowoltaiki o 90%¹. Spadek kosztów modułów fotowoltaicznych oraz wzrost ich sprawności powoduje, że cena jednostkowa energii z tego źródła może być niższa od ceny prądu na rynku hurtowym. 

Uśrednione koszty wytwarzania energii (LCOE) wg technologii:

Efektem spadku kosztów są znaczne przyrosty mocy zainstalowanej i zwiększenie udziału fotowoltaiki w produkcji energii elektrycznej. W 2020 roku udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w Unii Europejskiej wynosił 38%, przewyższając po raz pierwszy w historii udział źródeł konwencjonalnych (37%)² .

Rynek rośnie a wraz z nim zwiększa się dostępność finansowania  

Przedsiębiorcy oraz konsumenci mają w ostatnich latach coraz większe możliwości w zakresie finansowania inwestycji pochodzących z OZE. 

Elementem wspierającym korzystanie z takich rozwiązań przez firmy i gospodarstwa domowe była decyzja o zrównaniu konsumentów i przedsiębiorców w zakresie praw prosumenta. Dzięki temu zarówno osoby fizyczne jak i przedsiębiorstwa mogą produkować energię z paneli słonecznych na własny użytek, a nadwyżkę przekazywać do sieci energetycznej.

Osoby fizyczne, na własny użytek, do tej pory mogły skorzystać z dwóch programów - Mój Prąd oraz Czyste Powietrze. Obecnie pierwsza z wymienionych dotacji, w której na montaż instalacji otrzymywało się 5 tys. zł bezzwrotnej dotacji, została zawieszona. Konsumenci nadal mogą starać się o dofinansowanie z programu Czyste powietrze. W jego ramach posiadają możliwość uzyskania dotacji, ale tylko w momencie kiedy wymieniają stare nieefektywne źródło ciepła, którego wymagania techniczne są określone w programie. Dodatkowo konsumenci mogą łączyć dotacje z produktami komercyjnymi. Przykładem takiego połączenia jest oferta Ekopożyczki PKO Banku Polskiego. Produkt obejmuje finansowanie do 50 tys. zł zarówno kosztów zakupu paneli słonecznych, jak również ich montażu. Przedsiębiorcy mają możliwość skorzystania także z dopłat rządowych. Specjalnie dla nich powstał program Energia Plus, w ramach którego otrzymają oni bezzwrotną dotację do 50 proc. inwestycji lub niskooprocentowaną pożyczkę do 300 mln zł.

Rozwój programów rządowych wpływa na zwiększenie oferty komercyjnych instytucji finansowych. Prócz dostępnych na rynku kredytów, stosunkowo od niedawna przedsiębiorcy takie inwestycje mogą sfinansować również leasingiem. Produkt ten jest przeważnie oferowany w procedurze uproszczonej, a firmy zyskują możliwość sfinansowania paneli fotowoltaicznych wraz z ich instalacją. 

W ramach pożyczki lub leasingu przedsiębiorca może opłacić całe przedsięwzięcie nawet do kwoty 500 tys. zł. W większości firm leasingowych okres finasowania planowany jest na 6 lat.  

Porównanie Kredytu i leasingu w przypadku inwestycji w instalacje fotowoltaiczne

System energetyczny w Polsce oparty o węgiel

W Polsce produkcja energii elektrycznej w 68% pochodzi ze spalania węgla, co prowadzi do emisji dużych ilości gazów cieplarnianych. Emisyjność produkcji energii elektrycznej w Polsce w ostatnich latach malała, ale nadal jest najwyższą w UE (w 2020 roku emisja dwutlenku węgla na kilowatogodzinę wyniosła średnio 724 g, trzy razy więcej niż unijna średnia wynosząca 226 g) . OZE odpowiada za 22% wyprodukowanej energii, z czego 1,25% z fotowoltaiki.

Dynamiczny wzrost zainstalowanej mocy

Fotowoltaika stała się ucieczką w przyszłość przed nieuniknionym wzrostem cen prądu. Perspektywa przyszłych oszczędności przy zakupie energii przekonała tysiące Polaków, którzy z każdym miesiącem coraz bardziej interesowali się umieszczaniem paneli na dachach. Program Mój Prąd dodatkowo wzmocnił trend i zwiększył opłacalność tego typu instalacji. W 2020 roku liczba prosumentów wzrosła o ok. 297 tys. do ponad 457 tys.

Na koniec 2020 roku zainstalowana moc fotowoltaiki osiągnęła niemal 4 GW wobec 1,5 GW na koniec 2019 r. (+159% r/r). Pod względem przyrostu mocy zainstalowanej, Polska jest czwartym rynkiem fotowoltaicznym w Unii Europejskiej. Wyprzedzają nas Niemcy, Holandia i Hiszpania . Produkcja energii elektrycznej ze słońca niemal potroiła się w odniesieniu do 2019 roku (1972,2 GWh wobec 715,3 GWh).

Wartość rynku mikroinstalacji fotowoltaicznych

W 2020 roku obserwuje się wzrost udziału małych, średnich i dużych instalacji w strukturze mocy zainstalowanej we wszystkich instalacjach PV, niemniej udział mikroinstalacji jest dominujący (ok. 78%) . Według Stowarzyszenia Branży Fotowoltaicznej Polska PV, w połowie 2020 roku wartość rynku mikroinstalacji w Polsce wynosiła ok. 6 mld zł, natomiast rynku małych, średnich i dużych instalacji ok. 1,3 mld zł.

Przez najbliższe kilka lat rynek powinien utrzymać się na fali wzrostowej i stać się bardziej zrównoważony pomiędzy zawodowymi elektrowniami a prosumentami. W 2021 roku tempo wzrostu mikroinstalacji wyhamuje, gdyż dotychczasowy program dotacji Mój Prąd wyczerpał się, a zapowiadany kolejny fundusz ma wspierać, oprócz fotowoltaiki, także ładowarki do samochodów elektrycznych i magazyny energii.

Rozwój farm PV jest wspierany przez system aukcyjny

W Polsce udział instalacji wybudowanych w ramach aukcji OZE sięga 22% mocy i są one uznawane za stabilny oraz przewidywalny system wsparcia. Wygranie aukcji OZE zwiększa możliwość uzyskania finansowania i zapewnia określone przychody przez 15 lat funkcjonowania farmy. W wyniku rozstrzygnięcia aukcji, które odbyły się w 2020 roku, łącznie może powstać ponad 1,56 GW instalacji fotowoltaicznych a zapowiadane na 2021 rok mogą przełożyć się na budowę nowych elektrowni słonecznych o łącznej mocy 1,8 GW. Komisja Europejska zgodziła się na przedłużenie funkcjonowania aukcyjnego systemu wsparcia dla producentów energii ze źródeł odnawialnych o 6 miesięcy, do końca 2021 roku. Boom inwestycyjny w segmencie farm słonecznych pojawi się na przełomie 2021 i 2022 roku wraz z oddawaniem do użytku projektów z aukcji OZE. Zwrot w kierunku dużych farm słonecznych spowoduje, że rynek będzie się stopniowo zmieniał z prosumenckiego na bardziej zrównoważony.

Europejski Zielony Ład i Polityka Energetyczna Polski do 2040 

Państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobowiązane do zapewnienia określonego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto, przez co rozumie się jej zużycie w elektroenergetyce, ciepłownictwie i chłodnictwie oraz transporcie.

Na 2020 rok dla całej Unii został wyznaczony cel osiągnięcia 20% udziału OZE, natomiast dla Polski na poziomie 15%. Szacuje się, że zamiast wymaganych 15% osiągniemy poziom 13,8%. Do końca 2020 r. Polska powinna zredukować poziom emisji CO2 o 20% w stosunku do roku 1990. W grudniu 2020 r. Rada Europejska podniosła poprzeczkę, zatwierdzając redukcję emisji gazów cieplarnianych w UE do 2030 r. o co najmniej 55% w odniesieniu do poziomu z roku 1990. Dotąd cel wynosił 40%. To najpewniej pociągnie ze sobą rewizję unijnej polityki OZE i zwiększenie celu dla całej UE z obowiązujących 32% udziału OZE w finalnym zużyciu energii, do ok. 38-40% w 2030 r.

Przygotowanie:
Anna Senderowicz, Ekspert w Departamencie Analiz Ekonomicznych PKO Bank Polski SA
Piotr Klimczak, Dyrektor Rynku Maszyn i Urządzeń w PKO Leasing SA

[1]   Lazard’s Levelized Cost of Energy Analysis, Lazard, październik 2020
[2]   The European Power Sector in 2020, Agora Energiewende and Ember, styczeń 2021
[3]   The European Power Sector in 2020, Agora Energiewende and Ember, styczeń 2021
[4]   Informacja statystyczna o energii elektrycznej nr 12, Agencja Rynku Energii, luty 2021
[5]   EU Market Outlook For Solar Power 2020 – 2024, SolarPower Europe, grudzień 2020
[6]   Rynek Mikroinstalacji Fotowoltaicznych w Polsce I połowa ’20, SBF POLSKA PV, grudzień 2020
[7]   W 2020 zainwestowaliśmy w fotowoltaikę 10 mld zł, wysokienapiecie.pl, 11.02.2021