W odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska przygotowała strategię Europejskiego Zielonego Ładu, która weszła w życie w roku 2020. Najważniejszym jej punktem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, rozumiane jako wyzerowanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery netto. Cele i założenia strategii Europejskiego Zielonego Ładu w sposób znaczący wpłynęły na powstanie i ukierunkowanie przedsięwzięcia Narodowego Centrum Badań i Rozwoju Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo. Jest to jedno z ośmiu realizowanych przez Centrum przedsięwzięć, skupiających się na rozwiązaniach dotyczących fundamentalnych potrzeb ludzkich, jak chociażby zapewnienie żywności, dobrych warunków bytowych oraz czystych wody i powietrza. Kluczowe jest tu kompleksowe podejście do problemu, łączące budowę efektywnego i bezemisyjnego systemu energetycznego z gospodarką cyrkularną w sposób dający korzyści gospodarcze i podnoszący jakość życia.

Nowy wymiar budownictwa

Szacuje się, że w Polsce w ciągu najbliższych lat należy zwiększyć podaż mieszkań o około 60–70 tys. rocznie ponad to, co oferuje dziś rynek. Realizacja projektu prefabrykowanych/modułowych budynków ułatwiających życie polskich rodzin wiąże się również z wykorzystaniem oraz zwiększeniem potencjału eksportowego polskich producentów. A to, w myśl zasady: „wysyłajmy polskie produkty za granicę, a nie ludzi na budowy”, pozytywnie wpłynie na naszą gospodarkę.

Budowane obecnie domy pochłaniają masę energii, ich konstrukcja wymaga dużego nakładu pracy i materiałów, a ich codzienne użytkowanie generuje wysokie koszty. W ciągu najbliższych 3 lat NCBR chce opracować technologię projektowania oraz budowania tanich w utrzymaniu, modułowych budynków jedno- i wielorodzinnych. Planuje się, że domy te będą generować optymalnie zerowy lub pozytywny roczny bilans zużycia energii. Sama budowa obiektu będzie nieco droższa ze względu na koszty systemów do produkcji energii i zagospodarowania wody, które zostaną jednak w znacznym stopniu zredukowane dzięki prefabrykacji. Użytkowanie budynku będzie natomiast niemal bezkosztowe, ze względu na jego samowystarczalność energetyczną, co stanowi klucz przy dążeniu do rozwoju w kierunku neutralności klimatycznej i ograniczenia wykorzystywania zasobów. W efekcie, licząc koszt budowy i utrzymania budynku w perspektywie wieloletniej, nowe technologie będą znacznie tańsze od obecnie stosowanych. 

Nowocześnie i ekologicznie

Innowacyjne budynki mające powstać z inicjatywy NCBR będą w całości wykonywane z elementów prefabrykowanych lub modułów przestrzennych. Dzięki temu, na plac budowy trafią gotowe elementy, z których w ekspresowym tempie wznoszone będą konstrukcje. Materiały wykorzystane do ich tworzenia, zostaną pozyskane m.in. z recyklingu. Taki zabieg ma posłużyć redukowaniu wydobycia surowców oraz pozytywnie wpłynąć na ich koszt. Zasilanie w tak powstających domach będzie pochodziło z lokalnych Odnawialnych Źródeł Energii, co zredukuje znaczne koszty transportowania energii. Woda do użytku ma być odzyskiwana z deszczówki oraz pochodzić z lokalnych oczyszczalni ścieków. Projekty mają stawiać na nowoczesny design i funkcjonalność. Ich realizacja obniży ślad węglowy w trakcie całego cyklu życia budynku. Rozwój technologii modułowych/prefabrykowanych oraz technologii neutralnych klimatycznie, pozwoli na ograniczenie kosztów eksploatacji oraz szybsze oddawanie budynków do użytkowania. Potencjalni nabywcy będą mogli otrzymywać nawet domy „pod klucz”, ze wszystkimi instalacjami i wyposażeniem. Należy również wspomnieć o zoptymalizowanych opłatach, które mają być wyliczane z uwzględnieniem kosztów eksploatacji na najbliższe 30 lat.

Rozwój przez innowacyjne budownictwo

Projekt dla ludzi, gospodarki i zielonej przyszłości

Działania Narodowego Centrum Badań i Rozwoju pozwolą na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych dla rodzin i seniorów, sam koncept może być także multiplikowany na potrzeby innych grup społecznych – w tej technologii mogą powstawać m.in. budynki użyteczności publicznej. Dzięki wykorzystanym technologiom zostanie przyspieszony proces wznoszenia budynków przy jednoczesnym obniżeniu kosztów eksploatacji szczególnie domów jednorodzinnych i małych domów wielorodzinnych. Wpłynie to na rozwój rządowych programów Mieszkanie+ i Budownictwa Senioralnego. Należy podkreślić, że opracowane rozwiązania zapewnią niezależność energetyczną mieszkań, a to wpłynie na obniżenie kosztów ich eksploatacji. Dodatkowo, nowe budynki mają spełniać kryteria neutralności klimatycznej. Korzyści płynące z nowej technologii budownictwa odczują nie tylko mieszkańcy, ale również polska gospodarka. Projekt stworzy możliwość eksportu gotowych domów wraz z wyposażeniem na rynki zagraniczne. To zaś pozwoli na tworzenie nowych miejsc pracy w Polsce.

NCBR planuje, że projekt realizowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego potrwa trzy lata, a jego koszt wyniesie 37,5 mln zł. Dziewięć firm, które zostaną wybrane do tego przedsięwzięcia, będzie miało dziewięć miesięcy na opracowanie technologii oraz uzgodnienie lokalizacji czterech domów prezentujących wypracowane koncepcje. Do kolejnego etapu zakwalifikuje się sześć najlepszych firm. Te przez kolejne sześć miesięcy będą musiały rozwijać technologię oraz zaprojektować budynki demonstracyjne z zastosowaniem opracowanych w ramach prac badawczo-rozwojowych rozwiązań. Ma to być jeden obiekt społeczny, jeden dom dla seniora oraz dwa budynki jednorodzinne dla rodzin z dziećmi. W ostatniej fazie swoje plany zrealizują cztery firmy. Budynki mają być gotowe do 30 listopada 2023 r.

Projekt realizowany jest w ramach projektu pozakonkursowego pn. Podniesienie poziomu innowacyjności gospodarki poprzez realizację przedsięwzięć badawczych w trybie innowacyjnych zamówień publicznych w celu wsparcia realizacji strategii Europejskiego Zielonego Ładu (w ramach poddziałania 4.1.3 Innowacyjne metody zarządzania badaniami Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój).

Tekst opracowany przez NCBR