Odwiedzający Lubelszczyznę nie będą mogli narzekać na brak atrakcji. To doskonałe miejsce dla miłośników historii i  pięknej architektury. Ci zachwycą się Kazimierzem Dolnym z klimatycznym rynkiem i renesansowymi kamienicami. Kameralny Zwierzyniec zaprasza do zwiedzania słynnego browaru, a w Nałęczowie, dzięki wyjątkowemu mikroklimatowi, uzdrowimy swoje serce. Dosłownie i w przenośni, bo w parku zdrojowym można się naprawdę zakochać!

Do tego jeszcze coś dla miłośników natury. Na wycieczkę rowerową zaprasza między innymi Roztoczański Park Narodowy, a zdobywać szczyty możemy na przykład na „Bukowej Górze”. Czy odetchniemy tu jednak pełną piersią?

Jest jeszcze trochę do zrobienia!

• Węgiel kamienny (jego wydobycie w Lubelskim Zagłębiu Węglowym na koniec 2018 r. stanowiło 19% zasobów całego kraju).
• Gaz ziemny (2,1% wydobycia krajowego).
• Torf (największe złoża położone są w rejonie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego oraz w Oleśnikach).
• Surowce budowlane (w tym margiel, kreda, glina i piasek).

Poziom uprzemysłowienia, pomimo istnienia kilku znaczących zakładów, jak cementownie w Chełmie i Rejowcu, Zakłady Azotowe w Puławach, czy kopalnia węgla kamiennego w Bogdance, rzutuje na niską emisję zanieczyszczeń do powietrza. Dzięki temu jego jakość w tym regionie jest naprawdę dobra, zawsze jednak mogłoby być lepiej.

W ramach monitorowania i poprawy lubelskiego powierza, Sejmik Województwa Lubelskiego przyjął do realizacji dwa programy ochrony powietrza (tzw. POP-y) – dla aglomeracji lubelskiej (obejmującej Lublin) oraz strefy lubelskiej (pozostałej części województwa). Ich celem jest określenie działań prowadzących do osiągnięcia wymaganej jakości powietrza. Mimo jego dobre jakości nadal przekraczane są stężenia niektórych szkodliwych pyłów. W latach 2013-2018 Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska zaliczone zostały do klasy C ze względu na przekroczenia 24-godzinnych stężeń pyłu PM10, a w 2014 roku za przekroczenia benzo(a)pirenu.

Cel? Ambitny - obniżenie emisji powierzchniowej pyłu zawieszonego PM10 w obszarach przekroczeń o około 23 procent i benzo(a)pirenu aż o 85 procent.

W walce z zanieczyszczeniami powietrza związanymi z ogrzewaniem domów paliwami niskiej jakości ma pomóc tak zwana „uchwała antysmogowa”, która została przyjęta przez Sejmik Województwa Lubelskiego w połowie lutego bieżącego roku (wchodzi w życie z dniem 1 maja 2021 r.). Określa ona wymagania w zakresie eksploatacji nowych urządzeń grzewczych dopuszczonych do stosowania, wprowadza przepisy przejściowe dla funkcjonujących instalacji niespełniających wymagań oraz zakazuje stosowania najgorszych jakościowo paliw. Nowe regulacje prawne mają zapewnić obywatelom odpowiednie warunki życia, ochronę ich zdrowia oraz ograniczyć koszty społeczne związane ze skutkami zdrowotnymi zanieczyszczonego powietrza.

• Zakaz stosowania paliw najgorszej jakości oraz biomasy drzewnej o wilgotności powyżej 20%. 
• Wymianę kotłów, które nie spełniają stawianych wymogów i nie są dostosowane do nowych przepisów.
• Zakaz użytkowania instalacji na paliwo stałe w nowo budowanych budynkach, dla których proces decyzyjny prowadzący do wydania pozwolenia budowlanego rozpoczął się po dniu wejścia w życie uchwały.

Z treścią „uchwały antysmogowej” dla województwa lubelskiego oraz z jej uzasadnieniem można zapoznać się TUTAJ. 

Czysta woda? Tylko w podziemiu...

Wody podziemne są tu bardzo dobrej jakości. Potwierdzenia nie trzeba daleko szukać - większość z nas wie, jak skutecznie gasi pragnienie „Nałęczowianka”. Zasoby nadal są znaczące - w 2018 r. wynosiły 1 282,7 hm3/rok i stanowiły 7,1 % zasobów w skali kraju. Gdzie leży (choć stosowniej byłoby napisać „pływa”) problem? W wodach powierzchniowych.

Te wykazują wrażliwość na eutrofizację pochodzenia komunalnego i rolniczego. Przyczynia się do tego wyższe od średniej krajowej o 15% zużycie nawozów (zwłaszcza naturalnych), intensywne stosowanie środków ochrony roślin i nawadnianie upraw, co ułatwia migrację zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Istotnym zagrożeniem jest także zrzut wód pokopalnianych do odbiorników powierzchniowych oraz penetracja przez wody opadowe hałd z urobkiem.

Konieczne jest między innymi zwiększenia retencji wodnej: modernizacji istniejących systemów melioracyjnych oraz budowy zbiorników retencyjnych i wielofunkcyjnych. Założenia i ramy czasowe ich realizacji ujmują dokumenty opracowane ściśle dla województwa:

• Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywąbdo 2030 r.),
• Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2020-2023 z perspektywą do roku 2027,
• Prognoza oddziaływania na środowisko programu ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2020-2023 z perspektywą do roku 2027.

Przestrzeganie przez rolników i hodowców zaleceń Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych może również w istotny sposób zminimalizować negatywny wpływ produkcji rolniczej na jakość wód w regionie.

Strategiczne, ogólnokrajowe dokumenty opracowane przez Wody Polskie, które mogą przyczynić się do poprawy stanu wód powierzchniowych, także w województwie lubelskim to między innymi:

• Program Rozwoju Retencji,
• Plan Przeciwdziałania Skutkom Suszy,
• Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych,
• Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym,
• Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Hałas? Tak, trochę tu głośno!

Istotnym zagrożeniem dla jakości powietrza i komfortu życia mieszkańców województwa jest pogarszający się klimat akustyczny środowiska, zwłaszcza na terenach silnie zurbanizowanych. To duży problem, nie tylko ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza. Każdego dnia na hałas narażona jest blisko połowa mieszkańców regionu! Wynika to głównie ze złego stanu technicznego dróg, zbyt słabo funkcjonującej komunikacji zbiorowej oraz braku zabezpieczeń akustycznych.   

W tej sprawie zrobił się niezły szum, dlatego temat omawiany jest coraz głośniej. Działania zmierzające do poprawy tego stanu ujmują:

• Inwestycje wprowadzające ruch tranzytowy poza obszary zurbanizowane (między innymi obwodnica Lublina).
• Przekazywanie środków na rozbudowy dróg ekspresowych.
• Zmiana organizacji ruchu.
• Wymiana i budowa  nawierzchni drogowych o obniżonej hałaśliwości.
• Tworzenie niezbędnych barier akustycznych.
• Promowanie transportu zbiorowego i komunikacji rowerowej.

Z tym ostatnim idzie tu całkiem nieźle! W województwie lubelskim mocno promuje się rezygnację z „4 kółek” na rzecz 2. Fanów pedałowania kuszą rozbudowane trasy rowerowe oraz efektownie wyglądające i przede wszystkim sprawne Lubelskie Rowery Miejskie (w bieżącym roku jest ich do dyspozycji 950). 

Działania edukacyjne? Poproszę!

Zanieczyszczenie powietrza to wyzwanie nie tylko dla rządów. Poza regulacjami prawnymi lub rozwiązaniami technicznymi ważne jest także zaangażowanie społeczne. To jest możliwe jedynie przy nieustannym zwiększaniu eko-świadomości i wytwarzaniu dobrych nawyków, najlepiej już od najmłodszych lat.

Zarząd Województwa Lubelskiego ma tego pełną świadomość, dlatego tuż po uchwaleniu nowego prawa miejscowego w postaci „uchwały antysmogowej” zainicjował przeprowadzenie szerokiej kampanii informacyjno-edukacyjnej. Aktualnie trwa opracowywanie materiałów, które w połowie bieżącego roku mają zostać przekazane jednostkom samorządu terytorialnego województwa lubelskiego, a później bezpłatnie udostępnione mieszkańcom.

Podsumowanie

Jakość powietrza w województwie lubelskim nie jest najgorsza, jednak władze nadal mają pole do popisu. W ramach działań naprawczych walczy się między innymi o obniżenie emisji powierzchniowej pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu.

Mają w tym pomóc programy ochrony powietrza, ograniczające niską emisję (w tym przyjęty w 2018 roku program „Czyste Powietrze”). W województwie kładzie się nacisk na termomodernizację budynków, modernizację źródeł ciepła i instalacji w zakładach przemysłowych. Wspierane są także OZE i działania edukacyjne.

Na liście priorytetów znajduje się zmniejszenie negatywnych skutków pogarszającego się klimatu akustycznego środowiska, poprzez inwestycje w modernizację i budowę nawierzchni o obniżonym poziomie hałaśliwości, promowanie komunikacji miejskiej i rowerowej.

Wierzymy, że jeśli uda się zrealizować te ambitne cele - zrobi się o tym naprawdę głośno!

Tekst opracowany przez Redakcję TOGETAIR