Jedną z najmocniejszych gałęzi zachodniopomorskiej gospodarki jest turystyka. Co roku urlopowicze szukają na Pomorzu Zachodnim atrakcyjnych miejsc do odpoczynku, a kuracjusze w uzdrowiskach w Kołobrzegu i Świnoujściu możliwości szybkiej rekonwalescencji.  To m.in. z tego powodu władzom samorządu województwa bardzo zależy ekologii, w tym na na czystym powietrzu. 

– Z jednej strony Pomorze Zachodnie jest wietrzne i płaskie, z drugiej – latem przyjeżdża do nas wielu turystów. Stąd powietrze w miastach i przy głównych szlakach komunikacyjnych bywa bardziej zanieczyszczone. Oczywiście, powietrze u nas jest znacznie lepsze niż np. w miastach na południu Polki, ale gorsze niż w krajach skandynawskich. A my chcemy równać właśnie do nich – podkreśla marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz.

Pomorza Zachodniego nie ominął jednak problem używania pieców (kotłów) bezklasowych tzw. kopciuchów. Samorząd województwa z tym kłopotem walczy, np. podejmując 2018 r. uchwałę antysmogową, która wprowadziła od 1 maja 2019 r. zakaz spalania określonych rodzajów paliw. Piece bezklasowe będą mogły być w użyciu tylko do 1 stycznia 2024 r., zaś do 1 stycznia 2028 r. - kotły poniżej 5 klasy standardu emisyjnego. Co więcej w 2019 roku, dzięki pomocy Unii Europejskiej, Urząd Marszałkowski wdrożył Zachodniopomorski Program Antysmogowy. Mieszkańcy gmin, które przystąpiły do jego realizacji mogą ubiegać się w o dofinansowanie do wymiany przestarzałych źródeł ciepła. 

– Czyste powietrze to nasza wspólna sprawa. Na Pomorzu Zachodnim sprzymierzeńcem w walce ze smogiem okazała się Unia Europejska. Zielone światło z Brukseli pozwoliło nam uruchomić konkursy dla gmin. Szacujemy, że zarezerwowane w pilotażowym programie środki umożliwią wymianę 2,7 tys. przestarzałych kotłów i termomodernizację ok. 400 domów jednorodzinnych – przyznaje zachodniopomorski marszałek Olgierd Geblewicz.

Powietrze

Co prawda jakość powietrza na Pomorzu Zachodnim jest lepsza niż w innych regionach kraju, ale nie znaczy to, że nie należy podejmować działań, by było on jeszcze lepsze. Jak dotąd na obszarze województwa zachodniopomorskiego nie zarejestrowano przekroczeń poziomu informowania i poziomu alarmowego dla pyłu zawieszonego PM 10. Zdarzały się zaś przypadki ryzyka przekroczenia norm dla obszaru Szczecina, Szczecinka i Myśliborza. 

Walka o dobrej jakości powietrze należy do jednych z priorytetów samorządu województwa zachodniopomorskiego. Od 2008 r. uchwalano programy ochrony powietrza, a uchwała antysmogowa z 2018 r. wprowadziła od 1 maja 2019 r. zakaz spalania paliw niesortowanych, mułów i flotokoncentratów węglowych i węgla brunatnego. Ponadto do 1 stycznia 2024 r. wymienić należy kotły niespełniające norm tzw. piece bezklasowe, tj. „kopciuchy”, a do 1 stycznia 2028 r. wymienić będzie trzeba kotły poniżej 5. klasy standardu emisyjnego.

Warto wspomnieć także o innych działaniach. Program „Prosument”, „Ryś” i „Kawka” (ten ostatni wymyślono w Szczecinie) - to inicjatywy, które pomogły poprawić środowisko naturalne w Zachodniopomorskiem. Dzięki „Kawce” w regionie zlikwidowano ponad 3,5 tys. starych pieców, a w całym kraju 35 tys., czyli tyle, ile truło jeszcze kilka lat temu w Krakowie. 
Niestety, m.in. program „Kawka” został zamknięty przez administrację rządową i NFOŚiGW. Zachodniopomorski urząd marszałkowski szukał zatem lokalnych możliwości w wypełnieniu tej luki, zważywszy, że przeciągały się procedury związane z uruchomieniem programu „Czyste Powietrze”. Zdecydowano o uruchomieniu Zachodniopomorskiego Programu Antysmogowego. 
 

ZPA to obecnie 40 projektów i 35 mln zł unijnych środków. Mieszkańcy gmin, które przystąpiły do jego realizacji będą mogli starać się o wsparcie 7,5 tys. zł na wymianę pieca i od 25 do 50 tys. zł na termomodernizację. Eurofundusze pomogą wymienić lokalnym samorządom ponad 2,7 tys. kopciuchów. Realizują je takie gminy jak: Dziwnów, Goleniów, Stare Czarnowo, Sławno, Sianów, Stepnica, Boleszkowice, Szczecin. Tylko w Szczecinie dzięki pomocy UE 2,2 mln zł uda się w ramach programu „Zefirek” wymienić kolejne 250 przestarzałych pieców. 

– Zachodniopomorski Program Antysmogowy to przykład, że wspólnie z samorządami można tworzyć skuteczne partnerstwo. To projekt parasolowy, jeden z nielicznych w Polsce, ale wierzę, że będzie się rozwijał. Nie czekamy na działania innych instytucji. Sami zdecydowaliśmy, zorganizowaliśmy i wdrażamy inicjatywę, która pozwoli nam poprawić stan powietrza w regionie. Co prawda jego jakość jest na Pomorzu Zachodnim lepsza niż w innych polskich regionach, ale mamy aspiracje, by czerpać wzory z państw Europy Zachodniej, ze Skandynawii. Duże pokłony dla tych samorządów, które zdecydowały się na złożenie aplikacji i sięgnięcie po unijne wsparcie w walce o czyste powietrze. Z pewnością to wyzwanie nie na jeden rok, a na kilka lat. Dlatego cieszę się, że udało się nam zachęcić lokalnych włodarzy gmin i miast do działań antysmogowych – zaznacza Olgierd Geblewicz.

Zachodniopomorskie wyróżnia się także dużym udziałem w produkcji energii z OZE – jest w tej dziedzinie krajowym liderem. W 2020 r. ponad 16,7% krajowej energii z tych źródeł OZE wytworzono na Pomorzu Zachodnim. Natomiast aż 59% energii elektrycznej zużywanej w województwie zostało wyprodukowanych z OZE przy średniej krajowej wynoszącej 12,9%. Województwo bezapelacyjnie przoduje w wykorzystaniu potencjału lądowej energetyki wiatrowej. Do pierwszego kwartału 2020 r. funkcjonowało w Zachodniopomorskiem blisko 240 instalacji produkujących energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii o łącznej mocy zainstalowanej 1675,6 MW, co stanowiło ponad 18,3% mocy OZE zainstalowanych w kraju.

Ponadto władze samorządu województwa zachodniopomorskiego jako pierwsze w Polsce wspierają lokalne działające przedsiębiorstwa, placówki naukowe oraz osoby fizyczne w zakresie podejmowanych inicjatyw, projektów, działań na rzecz ekoenergetyki, współdziałając z Fundacją ZIELONEGO FENIKSA w ramach Regionalnej Nagrody ZIELONEGO FENIKSA.

Gospodarka komunalna

W Zachodniopomorskiem rośnie zapotrzebowanie na instalacje komunalne. W Szczecinie w 2018 r. powstała jedna z najbardziej nowoczesnych w kraju instalacja termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Ponadto w województwie istnieje 12 instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów o wysokich standardach. Istnieje także 13 kompostowni, 23 instalacje biogazowe głównie rolnicze, 21 sortowni odpadów selektywnych i 15 instalacji do produkcji paliwa alternatywnego. Ze sprawozdań składanych do urzędu marszałkowskiego wynika, że na Pomorzu Zachodnim rośnie świadomość potrzeby segregowania odpadów. Mieszkańcy segregują coraz więcej śmieci, ale niestety rośnie również ilości wytwarzanych odpadów zmieszanych. Samorządy gmin starają się w tym zakresie osiągać wskaźniki recyklingu. Nie jest to łatwe, bo co roku ich poziomy rosną.

Woda

Od 7 lat władze samorządu województwa zachodniopomorskiego wspierają spółki wodne. Przekazane jak dotąd 1,5 mln zł pozwoliły na odmulenie rowów, naprawę skarp, oczyszczenie rurociągów i usunięcie awarii drenarskich.

Do działań wodnych i wodno-ściekowych wykorzystuje się fundusze unijne. Z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 przeznaczono ponad 100 mln zł na budowę, przebudowę i modernizację oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody i węzłów wodnych.

Ponadto województwo dba o zabezpieczenie zasobów wodnych oraz zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Zdecydowało o pomocy unijnej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 na ten cel. Pomoc trafiła do Państwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie”. Niestety, w przypadku małej retencji beneficjent nie wywiązał się z zadania - zwlekał z rozpoczęciem inwestycji, aby ostatecznie zwrócić ponad 13 mln zł. Dotyczyło to działań na rzekach Stuchowska Struga, Ina, Radew, Płonia i jeziorach: Jamneński Nurt, Morzycko, Kościuszki, Kościelne, Korytowo, Raduń, i Łabędzie Bagno. Udało się zaś PGW „Wody Polskie” zrealizować przedsięwzięcia na wałach przeciwpowodziowych z pomocą UE w wysokości 40 mln zł. To np. zabezpieczenie Stargardu na odcinkach rzeki Ina, zabezpieczenie Darłowa na odcinku rzeki Wieprza, zabezpieczenie odcinka Miłoszewo-Brzózki i odcinka Kanału Królewskiego.

Ekologiczne inwestycje

Pomorze Zachodnie bez wątpienia może pochwalić się ekologicznymi inwestycjami. Jako pierwsze w Polsce zakupiło 2 pociągi hybrydowe z opcją zakupu kolejnych. Mieszkańcy województwa korzystają z 250 nowych pojazdów niskoemisyjnych - na autobusy hybrydowe postawił Szczecin, Szczecinek, Stargard, Koszalin i Kołobrzeg. Ponadto budowana jest spójna sieć tras rowerowych, aby można było przejechać przez Pomorze Zachodnie na rowerze bez zsiadania z niego przez ponad 1000 km. Szczecińskie budynki Posejdona i powstającej nowej siedziby urzędu marszałkowskiego wyznaczają nowe ekologiczne standardy, a zastosowane innowacyjne rozwiązania jak np. wykorzystanie energii i zużycie wody deszczowej otrzymały certyfikat BREEAM.

Co więcej, w krajobraz regionu wpisało się 260 farm wiatrowych, 2 geotermie w Pyrzycach i Stargardzie. Wojewódzkim liderem w produkcji energii z biomasy jest Zespół Elektrowni Dolna Odra w Gryfinie inwestujący obecnie w nowoczesne rozwiązania w postaci bloków gazowych, zaś Elektrownia Szczecin spala rocznie 600 tys. ton biomasy. Ponadto województwo walczy o zachodnie drogowe obejście Szczecina, czyli ekokorytarz. Z kolei Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego przygotował nowe atrakcyjne miejsca jak taras widokowy w Widuchowej, wieżę widokową w Ińsku, platformę widokową na moście w Siekierkach oraz w ramach projektu „Przyroda bez granic w Unikalnej Dolinie Dolnej Odry” stworzył sztuczne platformy lęgowe dla ptaków drapieżnych w rezerwatach Bielinek i Wrzosowiska Cedyńskie.

Jakie plany na przyszłość

Termomodernizacje, wymiana pieców, mała retencja, fotowoltaika, zakup ekologicznego transportu lub wymiana oświetlenia na ledowe – na dofinansowanie takich działań w perspektywie unijnej 2014-2020 mogli liczyć zachodniopomorscy przedsiębiorcy, samorządowy, mieszkańcy i wspólnoty mieszkaniowe. Jak dotąd podpisano z beneficjentami blisko pół tysiąca umów, przeznaczając na te potrzeby z unijnego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego ponad 700 mln zł. Aktualna perspektywa zbliża się ku końcowi. Na 2021 r. nie przewiduje się kolejnych naborów. Przedsiębiorcy mogą natomiast sięgnąć jeszcze po wsparcie np. NFOŚiGW w ramach programu „Energia Plus”, a mieszkańcy po pomoc z programu „Mój Prąd” i „Moja Woda”.

Ochrona środowiska będzie jednym z filarów perspektywy 2021-2027. Unia Europejska kładzie bowiem mocny nacisk na nowy zielony europejski ład. Zgodnie z założeniami transformacji systemu wytwarzania energii wskazane jest przejście od wysokiej emisyjności (np. węgiel) przez niską emisję (np. paliwa kopalne), do samowystarczalności i zeroemisyjności jak ciepło z pomp, farm wiatrowych lub instalacji solarnych. Pomorze Zachodnie także chce z niego skorzystać, a przyjazne środowisku naturalnemu rozwiązania będą wdrażane także i w tym regionie. W planach jest rozszerzenie Zachodniopomorskiego Programu Antysmogowego o nowe elementy, rozwój energetyki opartej na OZE oraz poprawa i uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami.

Tekst opracowała Redakcja TOGETAIR na podstawie materiałów UM woj. Zachodniopomorskiego