Skutki suszy są dotkliwie odczuwalne przez rolników. Ich słaba kondycja finansowa często wpływa na rezygnację z wykupienia ubezpieczenia, a odszkodowanie, jeśli już dana uprawa zostanie zakwalifikowana do jego wypłaty, nie pokrywa poniesionych kosztów. Dużym problemem jest procedura uznania danego terenu za dotknięty klęską suszy. Fakt ten musi być potwierdzony przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, który prowadzi System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR). System ma za zadanie wskazać obszary, na których wystąpiły straty spowodowane suszą w uprawach. Na terenie województwa mazowieckiego do 2020 r. było zlokalizowanych tylko 6 stacji pracujących w ramach SMSR, a im większe oddalenie punktów pomiarowych od miejsc dotkniętych suszą, tym mniejsza dokładność danych meteorologicznych. Dane dla terenu dotkniętego suszą nie są bowiem mierzone, a wyliczane na podstawie danych uzyskanych w miejscach oddalonych o nawet 70 kilometrów, co sprawia, że nie odpowiadają faktycznej sytuacji meteorologicznej w przedmiotowym obszarze.

Ponadto, wychodząc naprzeciw potrzebom poprawy bilansu wodnego oraz aby przeciwdziałać lokalnym zjawiskom suszy jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o dofinansowanie z budżetu Województwa Mazowieckiego na  realizację inwestycji z zakresu budowy i renowacji zbiorników wodnych służących małej retencji. Dofinansowanie na pojedyncze zadanie może wynieść do 70% jego przewidywanej wartości i osiągnąć do 800 tys. złotych. W 2020 roku przekazano 6 gminom ponad 2 mln złotych na realizację przedsięwzięć z tego zakresu.

Woda problemem w miastach

Obserwowane w ostatnich latach zmiany w obiegu wody w przyrodzie dotyczą opadów. Coraz częściej mają one charakter nawalny, co powoduje liczne lokalne podtopienia, bo istniejąca infrastruktura kanalizacyjna nie jest w stanie odebrać dużej ilości spływającej wody w krótkim czasie. Jest to spotęgowane przez coraz większą powierzechnię terenów o nieprzepuszczalnej nawierzchni. Miasta powinny więc zmierzać do maksymalizowania retencji wodnej i minimalizowania odpływów wody deszczowej. Służą temu wszelkiego rodzaju systemy retencyjno-rozsączające, które spowalniają odpływ wód deszczowych, likwidowanie nawierzchni utwardzonych i przywracanie powierzchni biologicznie czynnej. Ważne jest również zakładanie ogrodów deszczowych, w których zarówno grunt, jak i dobór gatunków roślin, pozwala na zwiększone magazynowanie wody, co minimalizuje negatywne skutki okresów suszy.

Największe miasta Mazowsza dostrzegają ten problem i aktywnie starają się zapobiegać marnowaniu wody, która przy ulewnych opadach bezpowrotnie jest tracona. W Warszawie zaproponowano program „Warszawa chwyta wodę”, w ramach którego udzielano dotacji na instalację urządzeń małej retencji wody. Samorząd miasta zdecydował się na dofinansowanie budowy przydomowych zbiorników na deszczówkę, skrzynek rozsączających lub studni chłonnych.

Płock i Radom przystąpiły do projektu Ministerstwa Środowiska „Wczujmy się w klimat”, w którym 44 miasta wdrożą działania adaptacyjne, które przyczynią się do zatrzymania wody w miastach powyżej 100 tysięcy mieszkańców. Ponadto Radom realizuje projekt LIFE „Adaptacja do zmian klimatu poprzez zrównoważoną gospodarkę wodą w przestrzeni miejskiej Radomia”. W ramach projektu w Radomiu zajęto się kompleksowo problemem spowolnienia spływu wód deszczowych, jako przystosowania do zmian klimatu.

Gospodarka komunalna

Gospodarka odpadami w województwie mazowieckim prowadzona  jest zgodnie z założeniami „Planu gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego 2024” (PGO WM 2024) oraz w oparciu o prowadzoną przez marszałka województwa mazowieckiego w BIP listę funkcjonujących i planowanych instalacji komunalnych. PGO WM 2024 określa cele i kierunki działań służące m. in. wprowadzaniu zasad gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), wyznacza ogólne ramy zapobiegania powstawaniu odpadów w województwie, wskazuje kierunki i sposoby postępowania z odpadami oraz określa potrzeby inwestycyjne województwa.

Analizując dane na temat masy zmieszanych odpadów komunalnych odebranych od mieszkańców, można stwierdzić, że moce przerobowe instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPOK) są wystarczające do przetworzenia powstającego strumienia odpadów. Jednak problemem może być czas przestoju, gdyby funkcjonująca instalacja uległa awarii lub nie mogła przyjmować odpadów z innych przyczyn. Wówczas potrzeby województwa mogłyby nie być zabezpieczone. Uwzględniając zwłaszcza teren Warszawy i jej zabudowę wielorodzinną oraz małe moce przerobowe jedynego ITPOKu w województwie zasadna jest jego rozbudowa. Planowana moc przetwarzania po rozbudowie będzie wynosiła 305 200 Mg/rok.

Natomiast moce przerobowe istniejących instalacji do przetwarzania odpadów selektywnie zebranych zabezpieczają województwo. Jednak biorąc pod uwagę, że masa tych odpadów będzie wzrastać w kolejnych latach, jak również to, że do sortowni trafiają nie tylko odpady z sektora komunalnego, zapotrzebowanie na instalacje do sortowania i doczyszczania selektywnie zebranych odpadów wzrośnie.

Edukacja i informacja

Jednym z aktualnych zadań stawianych przez UE krajom członkowskim jest stopniowe przechodzenie z gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym. Mając świadomość tego, jak ważne jest przybliżenie społeczeństwu celów wprowadzania tego rodzaju gospodarki, jak również wskazanie przedsiębiorcom, co mogą w tym zakresie zrobić i jak na tym skorzystają, samorząd województwa mazowieckiego podjął wiele działań edukacyjno-informacyjnych.

W 2020  r. zorganizował trzy cykle szkoleń online z zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym dla przedsiębiorców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Celem szkoleń była edukacja na temat zrównoważonego gospodarowania zasobami, odpowiedzialnego zarządzania odpadami oraz synergii przemysłowej mającej na celu zamykanie obiegów, w tym pokazanie przedsiębiorcom, jak zmieniać swój model działania w kierunku cyrkularnym, i uświadomienie, jak wiele nowych możliwości biznesowych otwiera się dzięki takiej transformacji.

W 2021 r. ogłosił otwarty konkurs ofert dla organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Konkurs dotyczył realizacji zadań publicznych województwa mazowieckiego w 2021 r. w obszarze „Ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego”, w formie wsparcia realizacji zadania „Działania edukacyjne i informacyjne w zakresie gospodarki odpadami ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z wdrażaniem gospodarki o obiegu zamkniętym”.

Wskaźniki recyklingu

Spośród 314 gmin znajdujących się w granicach administracyjnych województwa mazowieckiego obowiązek sprawozdawczy w tym województwie wypełnia 301 gmin oraz jeden związek międzygminny, który realizuje zadanie w imieniu 8 gmin. 5 gmin wypełnia obowiązek sprawozdawczy w województwie podlaskim. Większość gmin objęta obowiązkiem sprawozdawczym osiągała wymagane prawem wskaźniki odzysku i recyklingu przygotowania odpadów i ponownego użycia, choć z roku na rok jest to coraz trudniejsze. .

Liczba gmin w województwie mazowieckim, które osiągnęły wymagany w danym roku wskaźnik recyklingu odpadów komunalnych:  

Działania na forum UE

Jedną z inicjatyw, w jakiej uczestniczy marszałek województwa Adam Struzik jako sprawozdawca w Komitecie Regionów, jest przygotowanie opinii do strategii UE w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności na rzecz nietoksycznego środowiska, która przedstawiona została przez Komisję Europejską 14 października 2020 r. Strategia jest pierwszym krokiem w kierunku osiągnięcia zerowego zanieczyszczenia środowiska naturalnego, wolnego od substancji toksycznych, ogłoszonego w Europejskim Zielonym Ładzie. Strategia stawia sobie podwójny cel: lepszą ochronę zdrowia obywateli i środowiska oraz wspieranie innowacji w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów, ożywiając w ten sposób gospodarkę i zwiększając swoją konkurencyjność na rynku globalnym.

Komisja Środowiska, Zmiany Klimatu i Energii podjęła inicjatywę opracowania dokumentu roboczego pt. „Bezpieczne i zrównoważone chemikalia dla środowiska wolnego od toksyn w miastach i regionach Europy”. W ramach prac prowadzonych nad dokumentem przeprowadzony został szereg spotkań i konsultacji z interesariuszami, w tym z samorządami, organizacjami pozarządowymi, światem nauki i biznesu, w tym z przemysłem chemicznym. Na etapie opracowywania dokumentu roboczego oraz jego konsultacji złożono liczne uwagi i wnioski przez interesariuszy, podnosząc tym samym ważne zagadnienia dla poszczególnych organów, regionów i branż. W opinii poruszono kwestie konkurencyjności przedsiębiorstw zarówno na rynku europejskim, jak i światowym, a także konieczność zapewnienia instrumentów finansowych pozwalających promować oraz wspierać innowacyjne rozwiązania przyczyniające się do powstania nowej generacji chemikaliów. Zaznaczono również konieczność promowania przemysłu chemicznego w obiegu zamkniętym, a także podkreślono znaczenie wykorzystywania materiałów pochodzących z recyklingu.

O stopniu zaawansowania prac nad dokumentem świadczy to, że 26 marca 2021 r. na Komisji ENVE przeprowadzono głosowanie nad przyjęciem opinii do Strategii Chemicznej.

Tekst opracowałny przez Redakcję TOGETAIR na podstawie materiałów UM woj. Mazowieckiego